Baby Driver: Όταν το στυλ γίνεται ουσία

 “Άσε με να σου πω κάτι. Βάζω πρώτα το κινηματογραφικό στυλ και έπειτα το περιεχόμενο. Οι περισσότεροι, κρίνουν μια ταινία αποκλειστικά βάσει περιεχομένου. Εμένα δεν με νοιάζει για ποιο πράγμα είναι η ταινία. Δεν με ενδιαφέρει…. Όσο το κοινό περνάει μέσα από συναισθήματα. Το περιεχόμενο είναι δευτερεύον για μένα”. Κάτι μου λέει πως ο Alfred Hitchcock, στον οποίο ανήκει η παραπάνω δήλωση (πηγή), θα λάτρευε το Baby Driver. Μην παρεξηγείτε τα λεγόμενα του Hitchcock. Όσοι είναι γνώριμοι με τις απόψεις του περί σκηνοθεσίας, καταλαβαίνουν πως σε καμία περίπτωση δεν πίστευε πως το περιεχόμενο είναι παντελώς αδιάφορο για μια ταινία. Αυτό που προσπαθούσε να πει είναι πως μπορείς να κάνεις σπουδαίο σινεμά χωρίς σπουδαίο περιεχόμενο. Και όχι μόνο το έλεγε, αλλά το έκανε κιόλας. Το Psycho είναι ίσως η πιο κλασική περίπτωση του “δεν έχει τόση σημασία τι λες αλλά πώς το λες”.

Όλες του οι ταινίες αποτελούν ευκαιρίες για τον ίδιο, να πειραματιστεί με την δύναμη του σινεμά, να καθοδηγήσει, να γοητεύσει, να παραπλανήσει και φυσικά, να προδώσει το κοινό του, ξανά και ξανά. Ο Hitchcock πίστευε στην δύναμη της αγνής κινηματογραφικής εμπειρίας και αυτήν υπηρέτησε πιστά σε όλη την καριέρα του, διαμορφώνοντας στην πορεία όσο κανένας άλλος, την γλώσσα του σινεμά. Δεν τον ενδιέφερε να φιλοσοφήσει ή να περάσει μηνύματα, αυτά ήταν δευτερεύοντα (αν και τα έκανε με διαύγεια αληθινού διανοούμενου, μην γελιέστε), τον ενδιέφερε να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά και εμπνευσμένα τα εκφραστικά του μέσα για να παραδώσει στο κοινό μια εμπειρία που δεν θα μπορούσε να βιώσει πουθενά αλλού.

Γι΄ αυτό ακριβώς θα λάτρευε το Baby Driver. Η νέα ταινία του Edgar Wright είναι ένα αμιγώς κινηματογραφικό κομψοτέχνημα. Η μαγεία του συνδυασμού εικόνας και ήχου, προσωποποιημένη σε ένα έργο. Η –στην βάση της- τυπική ιστορία που αφηγείται, μετατρέπεται σε κάτι φρέσκο και πρωτότυπο χάρη στο στυλ. Και ο λόγος που το καταφέρνει αυτό ο Wright, είναι επειδή, όπως ακριβώς δίδαξε και ο μαιτρ του σασπένς, καταλαβαίνει πως για να γίνει η φόρμα, το στυλ δηλαδή, ουσία και όχι επιφανειακό “περιτύλιγμα”, πρέπει η πρώτη να αποτελεί άμεση προέκταση του περιεχομένου. Ακόμα και αν διαδικαστικά, το κάνει κάπως αντίστροφα, το αποτέλεσμα τον δικαιώνει. Αυτά σε λίγο όμως. Τώρα περιεχόμενο: εδώ μπαίνει στο πλάνο μας ο Baby (δική του είναι η ταινία και για να είμαι ακόμα πιο συγκεκριμένος, νομίζω δεν υπάρχει σκηνή χωρίς αυτόν),  ένας νεαρός που “αναπνέει” μέσω της μουσικής.

Αυτή τον λυτρώνει από τα τραύματα της πραγματικότητας, αυτήν του δίνει ενέργεια, αυτή συντονίζει τις κινήσεις του, μέσω αυτής επικοινωνεί ουσιαστικά με τον έξω όσο και τον “’έσω” κόσμο. Η μουσική για τον κεντρικό χαρακτήρα της ταινίας είναι πηγή ζωής, το δικό του “οξυγόνο”. Ο Baby εκτός αυτού, είναι και ένας δαίμονας πίσω από το τιμόνι και λόγω περιστάσεων, έχει θέσει το ταλέντο του στην υπηρεσία ενός εγκληματικού μυαλού (Kevin Spacey) για την διεκπεραίωση επικίνδυνων αλλά άκρως κερδοφόρων ληστειών. Κάπου εκεί μπλέκεται και μια όμορφη, ξανθιά κοπέλα – σύμβολο αγνότητας/αθωότητας και το μίγμα είναι έτοιμο. Μουσική + δράση + έρωτας σε ένα κάδρο γκανγκστερικών, μανιακών χαρακτήρων.

Το έχουμε ξαναδεί πολλές φορές, ναι, αλλά, όχι με αυτόν τον τρόπο. Αν η μουσική είναι το “καύσιμο” για τον κεντρικό χαρακτήρα, είναι ακριβώς αυτό και για την ίδια την ταινία. Και εδώ είναι που το περιεχόμενο μετατρέπεται σε στυλ και το στυλ σε ουσία. Η κοσμοαντίληψη του Baby (περιεχόμενο) γίνεται δική μας από το πρώτο λεπτό (μέσω του στυλ) και εισερχόμαστε σε έναν κόσμο που κινείται γύρω από την μουσική (ουσία). Κυριολεκτικά. Ο Wright, και αυτή ακριβώς είναι η “μαγκιά” του, δεν ντύνει απλά τη δράση με μουσική, όπως όλοι οι άλλοι, αλλά έχει καταφέρει να εμφυσήσει πραγματική μουσικότητα στο φιλμ του. Ο ρυθμός και η μελωδία είναι ενσωματωμένα στην δομή της ταινίας πλάθοντας μια εκρηκτική ποπ/ροκ συμφωνία εικόνας και ήχου. Ξαναλέω, η ταινία, η ιστορία της λειτουργεί μόνο επειδή ο θεατής βλέπει τα πάντα από την οπτική του Baby και βιώνει την δική του πραγματικότητα. Δεν του λένε τι σημαίνει η μουσική γι’ αυτόν (τον Baby), δεν είναι μια αφηρημένη ιδέα, το αισθάνεται από πρώτο χέρι.

Οπότε, όλο αυτό το κατασκεύασμα γίνεται ένα παράθυρο στον ψυχισμό του και η μουσική μια καθαρή μορφή επικοινωνίας. Ουσία μέσω κινηματογραφικού στυλ. Ο Baby χορεύει μπροστά από τις κάμερες αλλά τον δύσκολο χορό της υπόθεσης τον σέρνει από πίσω τους, ο βρετανός σκηνοθέτης, τραβώντας, μοντάροντας και στήνοντας τα πάντα με εκπληκτική ακρίβεια.  Το Baby Driver δεν είναι μιούζικαλ, είναι ένα τελείως δικό του είδος “μουσικής ταινίας”. Πιο δύσκολο στην εκτέλεση και απείρως πιο κινηματογραφικό. Αδυνατώ να πιστέψω πως υπάρχει θεατής μέσα στην αίθουσα που μπορεί να μείνει “ασυγκίνητος” από αυτό το rock ‘n roll κομμάτι ηλεκτρισμένης ψυχαγωγίας, έστω και αν είναι απλά για αυτές τις δύο ώρες που κρατάει η ταινία.

Εξάλλου, δεν νομίζω να φιλοδοξούσε ποτέ ο Wright για κάτι διαφορετικό. Θέλει να πάρει το κοινό του για μια αναζωογονητική, δροσερή και ανεπιτήδευτα cool βόλτα σε έναν κόσμο που πάλλεται από ρυθμό, και το καταφέρνει στην εντέλεια. Το σενάριο, οι χαρακτήρες, τα θέματα, όλα επινοήθηκαν για να εξυπηρετούν το κεντρικό αυτό concept και είναι απόλυτα λειτουργικά. Αυτό ακριβώς εννοούσα πριν πως ο Wright λειτουργεί αντίστροφα στην διαδικασία του από τον Hitchcock. Εκεί που ο Hitchcock ξεκινάει συνήθως από το περιεχόμενο (συχνά βιβλίο) και οραματίζεται το δαιμόνιο κινηματογραφικό παιχνίδι που θα στήσει στο κοινό του, ο Wright ξεκινάει από το τέχνασμα, την εμπειρία που έχει ήδη στο κεφάλι του και χτίζει πάνω σε αυτή το περιεχόμενο που του ταιριάζει απόλυτα.

Αντίστροφες πορείες, ίδιο αποτέλεσμα: εμπειρίες που μόνο η τέχνη του σινεμά μπορεί να προσφέρει. Οπότε, όσα και να γράψω, όσο και να προσπαθήσω, η ταινία δεν μεταφέρεται σε λέξεις. Σπεύστε, όσο προλαβαίνετε ακόμα, στην κοντινότερη κινηματογραφική αίθουσα και αφεθείτε στο πιο cool κινηματογραφικό ταξίδι, από την εποχή των Blues Brothers.

Υ.Γ. Δεν νομίζω να υπάρχει έστω και ένας σινεφίλ που να μην αναρωτήθηκε πώς θα έμοιαζε το Ant-Man αν η Marvel είχε επιτρέψει στον Wright να υλοποιήσει το όραμά του…

Βρείτε την ταινία στο IMDB