Napoleon Review - Μάλλον δεν είναι το πολεμικό έπος που περιμένετε...

Στην πρώτη σκηνή της ταινίας βλέπουμε τον αποκεφαλισμό της βασίλισσας Αντουανέτας στην γκιλοτίνα. Ανάμεσα στο πλήθος και ο Ναπολέων, στέκεται μπροστά στο θέαμα ανέκφραστος, μοιάζει απαθής, σχεδόν αδιάφορος, σαν να είναι απορροφημένος στις δικές του υποθέσεις. Ο Napoleon του Ridley Scott δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για ιστορική ακρίβεια, δεν προσπαθεί να στήσει ένα ακριβές χρονικό, ούτε να περάσει αναλυτικά από κάθε του πολιτική απόφαση, όπως φανερώνουν οι παραλείψεις και τα λάθη του που είναι ήδη λεπτομερώς καταγεγραμμένα στο ίντερνετ.

Είναι πολύ ξεκάθαρα, στα μάτια μου τουλάχιστον, ένα καυστικό πορτραίτο ενός νάρκισσου. Πρωτίστως μια “ στοιχειωτική” σπουδή χαρακτήρα, ντυμένη με την φόρμα ενός πολεμικού έπους. Ο Ναπολέων δεν μοιάζει τελικά απαθής μπροστά στο κομμένο κεφάλι της Αντουανέτας, είναι απαθής.

Ο πυρήνας της ταινίας εντοπίζεται στην σχέση του με την Ιωσηφίνα, μια σχέση που είναι δοσμένη ως ένα παράξενο μίγμα κωμικής παραδοξότητας και παιχνιδιών εξουσίας. Κάθε ερωτικό παιχνίδισμα χαρακτηρίζεται από μια αλλόκοτη αμηχανία, μια αγαρμποσύνη και κάθε ερωτική σκηνή, κενή από στοργή ή οποιοδήποτε τρυφερό συναίσθημα, μοιάζει περισσότερο με πάλη επιβολής. Η δυναμική της σχέσης θυμίζει κάτι από το (υποτιμημένο) The Last Duel, με την έννοια ότι παίζει με την αντρική εικόνα της δύναμης οριοθετημένη και παγιδευμένη από το κοινωνικό στάτους και την αμηχανία της απέναντι στην αληθινή γυναικεία ανεξαρτησία και δύναμη.

Ο ανελέητος στρατιωτικός Ναπολέων εντός της σχέσης του συμπεριφέρεται με μια παιδιάστικη ελαφρότητα και ανωριμότητα, ενώ όσο και να ορθώνεται με θεατρινίστικες εξάρσεις, στην πραγματικότητα είναι εντελώς υποταγμένος. Σαν ένα παιδάκι που προσπαθεί να επιβληθεί στην μητέρα του. Αυτό που δίνει πνοή στην σχέση είναι ότι κάπου εκεί μέσα υπάρχει και αληθινή, ειλικρινής αγάπη, ενδεχομένως και από τις δύο πλευρές. Η ταινία αφήνει μικρές χαραμάδες μέσα από τις οποίες εκδηλώνεται, κυρίως χάρη στις εξαιρετικά ευάλωτες ερμηνείες τόσο της Vanessa Kirby όσο και του Joaquin Phoenix. Ωστόσο, αυτές μόνο τονίζουν εντονότερα την θλιβερή ανικανότητα ενός εγωπαθή ανθρώπου να αγαπήσει, μέσα από την απεγνωσμένη του ανάγκη πρωτίστως να αγαπιέται και να δοξάζεται απόλυτα.

Αυτές οι -σχεδόν σουρεαλιστικού σατιρικού ύφους- προσωπικές στιγμές αντιπαραβάλλονται καθ΄ όλη τη διάρκεια με επικές πολεμικές σκηνές. Κι εδώ είναι που εντοπίζεται κατά τη γνώμη μου όλη η δύναμη της ταινίας του Ridley Scott. Αυτές οι μάχες, παρότι διαθέτουν το στοιχείο του θεάματος, δεν είναι φτιαγμένες για να εντυπωσιάσουν ή να ενθουσιάσουν. Είναι φτιαγμένες για να ενοχλήσουν. Είναι σκληρές εξάρσεις βίας, στις οποίες η ανθρώπινη ζωή πολτοποιείται με τρομακτική ευκολία. Είναι πεδία, ψυχρής αποστασιοποιημένης μαζικής σφαγής, μπροστά στα οποία ο Napoleon στέκεται με την ίδια απάθεια που παρακολουθούσε και τον αποκεφαλισμό της Αντουανέτας.

Με την ίδια συναισθηματική κενότητα που ο σκακιστής χάνει ή εξουδετερώνει πιόνια στη σκακιέρα. Η βαναυσότητά τους και η απάθεια του Ναπολέοντα σε αντιδιαστολή με την περίεργη γελοιότητα της προσωπικής του ζωής, δημιουργεί ένα νοσηρό δίπτυχο που μόνο αποστροφή μπορεί να προκαλέσει. Η τελευταία εικόνα με την καταμέτρηση των νεκρών όλων των μαχών των οποίων ηγήθηκε, νικηφόρων και μη, στέκεται σαν πέτρα στο στομάχι. Όσο και να επιτυγχάνει στα στρατιωτικά του καθήκοντα, ο Ridley Scott συνεχώς τον υποσκάπτει, τον γελοιοποιεί αποκαλύπτοντας την απόσταση μεταξύ των δικών του ψευδαισθήσεων μεγαλείου και της πραγματικότητας. Στο τέλος έχει καταντήσει κάτι σαν καρικατούρα που είναι εκεί όχι για να γελάσουμε μαζί της αλλά να θορυβηθούμε, να τρομάξουμε. Αυτή η καρικατούρα είχε εκατομμύρια ζωές στα χέρια της. Με αυτήν την έννοια, η ταινία μοιάζει πολύ επίκαιρη.

Έχει ενδιαφέρον ότι ο Ναπολέων Βοναπάρτης, σαν ιστορική φιγούρα και προσωπικότητα έχει προσελκύσει αρκετές φορές το ενδιαφέρον του κινηματογράφου. Από τις εποχές του βωβού ακόμα και το ομότιτλο καινοτόμο αριστούργημα του Abel Gance, μέχρι τον Kubrick που προσπαθούσε χρόνια να κάνει ένα project βασισμένο πάνω του, χωρίς αποτέλεσμα. Η πολύπλοκα αμφιλεγόμενη ζωή και ιδιοσυγκρασία του που τον κάνουν μάλλον ιδιαίτερα γοητευτικό προς εξερεύνηση και ερμηνεία.

Πάντως ο Ναπολέων του Ridley Scott είναι ξεκάθαρος στην αποδομητική ματιά του. Ναι, έχει τις αδυναμίες του στον ρυθμό, κάνοντας μια αισθητή “κοιλιά” για λίγο μετά την μέση, έχει τις παραλείψεις και κάποια χοντροκομμένα ιστορικά λάθη που θα μπορούσαν να αποφευχθούν εύκολα, ωστόσο, αυτά δεν μπορούν κατά τη γνώμη μου να το καταδικάσουν. Είναι εκπληκτικό σαν οπτικοακουσικό σύνολο (η μουσική του Martin Phipps από τις καλύτερες της χρονιάς), θαρραλέο στις εναλλαγές του και επικό στην φιλοδοξία του. Το Napoleon είναι ακριβώς το είδος της ταινίας που γκρινιάζουμε ότι σπανίζει πλέον στο αμερικανικό σινεμά: μια υψηλού budget παραγωγή στην υπηρεσία ενός σκηνοθέτη με ξεκάθαρο προσωπικό όραμα.