Capernaum (Καπερναούμ) Movie Review - Η ελπίδα αναγεννιέται σε ένα μικρό αγόρι από τον Λίβανο

Tο βραβευμένο από την επιτροπή του Φεστιβάλ των Καννών, κοινωνικό δράμα Capernaum/ Capharnaüm φέρει την υπογραφή της ταλαντούχας δημιουργού Nadine Labaki (The Idol, Where Do We Go Now?), και φέτος διεκδίκησε Όσκαρ στην κατηγορία Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας συναγωνιζόμενο με εξίσου δυνατές συμμετοχές.

Το νέο της αυτό εγχείρημα συνδυάζει μία σχεδόν ντοκουμενταρίστικη ματιά μέσα από την οποία η καλλιτέχνης μας εξιστορεί με πολύ ρεαλιστικό και αφοπλιστικά ωμός ύφος μία συγκλονιστική και βαθιά ανθρώπινη αφήγηση. Όπως παραδέχτηκε και η ίδια πρόκειται ίσως για την «πιο προσωπική και συναισθηματικά φορτισμένη ταινία» που έχει γυρίσει μέχρι σήμερα. Η Labaki διευκρίνισε ότι ο τίτλος “Capharnaüm” έχει ιδιαίτερη βαρύτητα για τα τεκταινόμενα της πλοκής: «Στα γαλλικά η λέξη αυτή σημαίνει το χάος ή την αταξία. Αρχικά προέρχεται από το τοπωνύμιο ‘Capernaum’, ένα ψαροχώρι στην Παλαιστίνη, όμως στην γαλλική γλώσσα άρχισε να χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει την κόλαση. Μου ήρθε στο μυαλό πριν καν ξεκινήσω να γράφω το σενάριο! Ήταν πολύ συμβολικό κατά την γνώμη μου!».

Η δράση του έργου λαμβάνει χώρα στην Βηρυτό, με σημείο αναφοράς τις υποβαθμισμένες γειτονιές της πρωτεύουσας του Λιβάνου όπου χιλιάδες ερειπωμένα κτίρια και συνοικίες με παραπήγματα στεκόμενα το ένα ασφυκτικά κοντά στο άλλο, παραπέμπουν περισσότερο στην αποκαρδιωτική εικόνα μίας ιδιότυπης παραγκούπολης. Με τα σημάδια του πολέμου να παραμένουν ακόμη ανεξίτηλα στην φυσιογνωμία της πόλης, οι άνθρωποι προσπαθούν να ορθοποδήσουν.

Εκεί ο ‘Zain’, ένα δωδεκάχρονο μικροκαμωμένο για την ηλικία του αγόρι καταθέτει μήνυση εναντίον των γονιών του. Τους κατηγορεί διότι το να επιτρέψουν την γέννησή του αποτέλεσε ένα έγκλημα εξ’ αμελείας αφού του στέρησαν την επιλογή του πώς να ζήσει στην συνέχεια. Καθώς το δριμύ κατηγορώ ως προς το γεγονός της ύπαρξής του παραμένει, παράλληλα έχει αρχίσει και ένας κρίσιμος δικαστικός αγώνας με το παιδί αυτό να κινδυνεύει με ποινή πενταετούς φυλάκισης.

Ανατρέχοντας στα περασμένα, θυμάται όταν είχε δραπετεύσει μακριά από τους δικούς του. Τότε που επιστράτευσε όλη του την εξυπνάδα για να επιβιώσει στους δρόμους όπου συνάντησε την ‘Rahil’, μία μετανάστρια από την Αιθιοπία μαζί με το μωρό της, τον ‘Yonas’ και βρήκε ένα ανέλπιστο καταφύγιο. Οι προκλήσεις όμως συνεχίστηκαν και έμελλε να δοκιμάσουν τις αντοχές του ‘Zain’, εκπλήσσοντάς τον αλλά οδηγώντας τον ταυτόχρονα σε ένα μονοπάτι πρόωρης ωρίμανσης, και ανακάλυψης του εαυτού του. Γιατί τίποτε δεν θα ήταν ξανά το ίδιο για εκείνον.

Στο project κατά κύριο λόγο πήραν μέρος μη επαγγελματίες ηθοποιοί, με τον μικρούλη πρωταγωνιστή εν ονόματι Zain Alrafeea να συνιστά πραγματική αποκάλυψη με το ταλέντο, την ευθύτητα, τον αυθορμητισμό και την ενέργειά του να διοχετεύονται τόσο όμορφα και φυσικά σε όλο το φιλμ, ώστε να δίνεται η εντύπωση ότι τα πλάνα όπου εμφανίζεται είναι σαν να τραβήχτηκαν κατευθείαν από τους δρόμους ακριβώς εκείνη την ώρα. Ουσιαστικά η επιλογή του ίδιου του Zain ήταν καθαρά από θέμα τύχης. Η υπεύθυνη του cast στην προσπάθειά της να βρει το κατάλληλο πρόσωπο για το concept, όντως τον εντόπισε κάπου έξω ενώ έπαιζε με φίλους του και μιλώντας μαζί του δεν χρειάστηκε πάνω από πέντε λεπτά για να καταλάβει ότι αυτός ήταν ο κεντρικός ήρωας που έψαχνε.

Εξαιρετικές είναι και οι ερμηνείες του υπόλοιπου cast το οποίο συγκροτούν οι: Yordanos Shiferaw, Boluwatife Treasure Bankole, Kawthar Al Haddad, Fadi Kamel Youssef, Cedra Izam, Alaa Chouchnieh, Elias Khoury, και η ίδια η Labaki.

Η επιμέλεια του soundtrack από τον Khaled Mouzanar και η φωτογραφία του Christopher Aoun ντύνουν ταιριαστά τον μύθο προσδίδοντας σε αυτόν μία ξεχωριστή υποβλητική χροιά, εναρμονισμένη πλήρως με την απλότητα και την δυναμική του σφιχτού σεναρίου που ταυτόχρονα πετυχαίνει και την πολυεπίπεδη απόδοση των χαρακτήρων.

Οπωσδήποτε υπάρχουν λογής λογής ιστορίες της μεγάλης οθόνης που θα σου μείνουν ακόμη και αν τις παρακολουθήσεις μία φορά. Και αυτό επειδή πετυχαίνουν ακριβώς με ευθύβολο τρόπο να αποτυπώσουν μηνύματα που θα επεξεργάζεσαι ακόμη και μετά το πέρας της προβολής. Το σημαντικό είναι πως κάτι τέτοιο το καταφέρνουν με γνήσια συγκίνηση παρά με επιτηδευμένους συναισθηματισμούς και κλισέ μελοδραματισμούς.

Έτσι, μέσω της συγκεκριμένης ταινίας μου ήρθε συνειρμικά σαν σκέψη και το Τα Παιδιά του Παραδείσου (1997) του Ιρανού σκηνοθέτη Majid Majidi. Ίσως γιατί στην ουσία του το Capernaum είναι και αυτό βαθιά ανθρώπινο αλλά συνάμα σκληρά αληθινό. Ένα οδοιπορικό που αφυπνίζει, σοκάρει και ευαισθητοποιεί τον δέκτη την στιγμή που σκιαγραφεί σχεδόν μιμητικά πιστά το πορτρέτο μίας καθημερινότητας που χάνεται μέσα στην βοή, την παραμέληση και τους γρήγορους ρυθμούς, με τις επιταγές του σήμερα να είναι πιο ξεκάθαρες από ποτέ.

Δεν ψηλαφίζει απλώς αλλά καταπιάνεται με ζητήματα διαβίωσης, αξιοπρέπειας, ηθικών διλημμάτων, αλλά και με τον παλμό επίκαιρων θεμάτων μεταξύ των οποίων την παραβίαση των δικαιωμάτων των παιδιών, την παράνομη εργασία, την τέλεση γάμων με ανήλικα κορίτσια, το δουλεμπόριο, τον αναλφαβητισμό, τις ανισότητες, την εξαθλίωση και το προσφυγικό.

Πρόκειται για μία μη γραμμική αναδρομική αφήγηση με flash backs, μέσα από την οποία παρακολουθούμε την περιπλάνηση ενός αγοριού που παλεύει με το βάρος της ζωής που του δόθηκε, με φόντο την πιο φτωχική και θαμπή όψη του Λιβάνου. Εκεί μέσα σε στενά σοκάκια, ξεφτισμένους τοίχους παλιών πολυκατοικιών και προχειροφτιαγμένες καλύβες ο απλός λαός πασχίζει να βιοποριστεί και να φροντίσει την οικογένειά του. Μοιάζει σαν να έχει αποστρέψει ο Θεός το βλέμμα του από εκείνα τα μέρη.

Μία κανονικότητα όπου όσον αφορά τους ντόπιους η παραμέληση, τα προβλήματα και η ανέχεια προσπερνιούνται από συνήθεια, σαν να είναι αθέατα. Ένας τρίτος κόσμος που είναι όμως σχεδόν αόρατος και στα μάτια όσων βρίσκονται σε πλεονεκτικότερη θέση και δεν βιώνουν εκ των έσω το θέμα. Τα δε παιδιά περιφέρονται εντός αυτού του λιγότερο φωτεινού γίγνεσθαι, χωρίς πιστοποιητικά γέννησης και διαμονής, σαν πολίτες δεύτερης κατηγορίας ή διάφανοι απόκληροι χωρίς υπόσταση στα γραφειοκρατικά αρχεία. Η αθωότητα θυσιάζεται στο βωμό μία ενηλικίωσης που έρχεται πολύ πριν της ώρας της.

Σε έναν τέτοιο τόπο μεγαλώνει ένας μικρός ήρωας με εκφραστικά μάτια και τσαγανό. Κυκλοφορεί λαχανιασμένος, σκονισμένος αλλά με τεράστια θέληση να ξεπεράσει ό,τι φαντάζει απροσπέλαστο κόντρα στις πιθανότητες, κόντρα στην δική του απογοήτευση για ό,τι τον περιτριγυρίζει. Ευρηματικός με σπινθηροβόλο βλέμμα, ένα σαΐνι που δεν εγκαταλείπει εύκολα, που μπορεί να ζητήσει κάτι με καλό τρόπο αλλά και να απαιτήσει ακόμη και με τσαμπουκά αν ποτέ χρειαστεί.

Το πνεύμα του όσες κακουχίες κι αν ξεπροβάλλουν εμπρός του παραμένει σχεδόν ακατάβλητο. Θα δεις το πεισματάρικο αυτό μουτράκι άλλοτε σκυθρωπό και άλλοτε χαμογελαστό να ερμηνεύει το δίκαιο και το άδικο, και να εξαγριώνεται έναντι του τελευταίου. Θα θαυμάσεις μία ψυχή που παρά το νεαρό της ηλικίας της ξέρει να συμπονά, να συναισθάνεται και να βοηθά, δίνοντας τις δικές του μάχες τιμιότητας, συνείδησης και αλληλεγγύης, με ηθικές νίκες σε αρκετά υπαρξιακά αδιέξοδα.

Η κάθαρση η οποία επισφραγίζει τον επίλογο του εν λόγω αξιοθαύμαστου κινηματογραφικού ταξιδιού του Capernaum, θα φέρει στα χείλη σου ένα γλυκόπικρο μειδίαμα που ίσως γίνει πιο ζεστό καθώς ανακαλείς στον νου σου τον ‘Zain’ να κάνει βόλτα τον ενός χρόνου ‘Yonas’ πάνω σε ένα αυτοσχέδιο τροχοφόρο καροτσάκι από κατσαρόλες.

Βρείτε την ταινία στο IMDB