Αφιέρωμα στον Denis Villeneuve του Blade Runner 2049

Και αν σου έλεγα να ταξιδέψουμε από τη Μέση Ανατολή,  έπειτα στις Η.Π.Α, και από εκεί στο Μεξικό μέχρι να εκτοξευθούμε στο διάστημα, τι θα μου απαντούσες; Ο γαλλοκαναδικής προέλευσης σκηνοθέτης Denis Villeneuve, αποδεικνύεται ο πλέον κατάλληλος ξεναγός σε αυτό το ταξίδι προσωπικής  αναζήτησης και σύγχρονης κάθαρσης. Πέρα από τα δυνατά διαπιστευτήριά του ως σκηνοθέτης, το ενδιαφέρον του αγγίζει και το χώρο της λογοτεχνικής παραγωγής. Ποιος ξέρει; Ίσως να διαθέτει και αυτού του είδους τη στόφα. Γεννήθηκε στις 3 Οκτωβρίου του 1967 στο Κεμπέκ, όπου και σπούδασε στο δημόσιο Πανεπιστήμιο “Université du Québec à Montréal” (UQAM). Ανακάλυψε από νωρίς την έλξη του για την 7^η Τέχνη, πραγματοποιώντας το σκηνοθετικό του ντεμπούτο με ταινίες μικρού μήκους, ενώ κατόρθωσε να αδράξει τα πρωτεία σε νεανικό κινηματογραφικό διαγωνισμό, με την δημιουργία του “La Course Europe-Asie in 1990–91”.

H αναγνώριση δεν άργησε να έρθει, λοιπόν, με αφετηρία τη γενέτειρά του. Εκεί διακρίθηκε αποσπώντας  τρεις φορές το βραβείο Τζίνι για σκηνοθεσία. Ενδεικτικά, αξίζει να αναφερθούν τα έργα του “Maelström” (2001) που ξεχώρισε ως «Καλύτερη Καναδική Ταινία της χρονιάς» στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Τορόντο, και το “Polytechnique” (2010), που  πραγματεύεται  την τρομοκρατική ενέργεια στην Πολυτεχνική Σχολή του Μόντρεαλ. Από εκεί και πέρα, με σταθερά και στιβαρά βήματα η φιλμογραφία του εμπλούτισε την Μεγάλη Οθόνη με μοναδικές παραγωγές ώστε το όνομά του να γίνει συνώνυμο με πολιτιστικά προϊόντα υψηλής αισθητικής.

Ο Denis Villeneuve μετακόμισε στο Hollywood, όπου και άρχισε να δουλεύει με καταξιωμένους εκπροσώπους της υποκριτικής, διεκδικώντας επάξια και το πολυπόθητο Χρυσό Αγαλματίδιο. Το «Incendies» υπήρξε υποψήφιο για Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας το 2010. Δεν θα σου πω ότι οι ήρωες του δεν δοκιμάζονται. Αν σε ενδιαφέρει ακόμη αυτή η περιπλάνηση, θα δεις τους πρωταγωνιστές του να περνούν ‘δια πυρός και σιδήρου’. Θα τους παρατηρείς ενώ ακροβατούν επικίνδυνα, θα τους βλέπεις να καταβαραθρώνονται και να προσπαθούν να ορθοποδήσουν με πείσμα με τις ψυχολογικές ισορροπίες να αποβαίνουν εύθραυστες.

Από την μοντέρνα εκδοχή του Οιδιπόδειου δράματος «Μέσα από τις φλόγες» μέχρι την επιστημονικής φαντασίας «Άφιξη», καθένας τους πορεύεται με τους ‘δαίμονες’ του μέχρι να φτάσει στην εκπλήρωση του δικού του σκοπού, στην προσωπική αυτεπίγνωση. Ο Denis Villeneuve μέσα από συναισθηματικές κλιμακώσεις τις οποίες ενορχηστρώνει με αξιοζήλευτη μαεστρία και μέσα από καθηλωτικά πλάνα διαμορφώνει μία ιδιότυπη δραματουργία όπου ως θεατής δεν γίνεται να μην μετέχεις και να μην νιώθεις τον παλμό της δράσης.

Η λύτρωση από το παρελθόν και η επιβίωση στο παρόν κατακτώνται μέσα από το μεγάλωμα της ψυχής και την χαλύβδινη πίστη στην ανθρώπινη δύναμη. Και αν ακόμη απορείς γιατί τους υποβάλλει σε τόσα δεινά, την απάντηση θα την βρεις μόνο όταν αποκομίσεις την εμπειρία θέασης αυτών των ταινιών. Σου χτίζει σιγά σιγά τον μύθο της υπόθεσης, μέσα από χρονικά άλματα που πετυχαίνουν οι εμβόλιμες αναδρομικές αφηγήσεις. Συμπληρώνοντας με φλας μπακ τα κομμάτια του πάζλ, σε αφήνει άφωνο με την συνειδητοποίηση των όσων σου εξιστόρησε. Οι χαρακτήρες του θα σε αγγίξουν γιατί οι αδυναμίες, τα πάθη, οι σκέψεις, οι εσωτερικές παρορμήσεις και οι επιθυμίες τους ξεπηδούν από το κραταιό ένστικτο της ζωής. Η αφοπλιστική αλήθεια που περιστοιχίζει ολόκληρη την ύπαρξή τους  έρχεται να ξεπλέξει το κουβάρι του βίου τους και να τους ταρακουνήσει για τα καλά.

Η αρχή των πάντων, η αρχέγονη δύναμη και η  ζωογόνος ανάσα παραμένει η γέννηση και η δημιουργία από την γυναίκα, με την αγάπη για το παιδί της να μην μετριέται καν σε έτη φωτός, αλλά να ξεπερνάει σύμπαντα και κάθε εμπόδιο έκφρασης. Ο ρόλος του μητρικού φίλτρου έτσι όπως αντιπροσωπεύεται αφενός από την μεσήλικη Λιβανέζα Νάουαλ Μαρουάν στο Incendies, και αφετέρου από την γλωσσολόγο Louise Banks στο Arrival, μαρτυρά την ισχύ των οικογενειακών δεσμών που διατρέχει την θεματολογία των δύο έργων. Οι ανατροπές και τα μυστικά που έπρεπε να κρατηθούν επτασφράγιστα αποκαλύπτονται αιφνιδιαστικά, συνταράσσοντας την πραγματικότητα των εμπλεκόμενων προσώπων.

Η κοφτερή ματιά του Villeneuve και η διάθεσή του να εξιλεώσει τις φιγούρες που σκιαγραφεί στον κινηματογραφικό καμβά του μέσα από ρεαλιστικές λήψεις, παραπέμπει σε  μοντέρνο αφήγημα αρχαιοελληνικής τραγωδίας (όπως στο «Incendies» και το «The Prisoners»). Ηχηρά και ουσιαστικά μηνύματα δικαίως συγκινούν ακόμη τον θεατή. Οι φιγούρες του αναζητούν διακαώς διέξοδο στον δαιδαλώδη λαβύρινθο του μυαλού και της καρδιάς, με τον καθένα να καταλήγει να συμπάσχει μαζί τους  σε ηθικά διλήμματα, σε ευαίσθητα και λεπτά ζητήματα. Έρμαια της τύχης ή αυτόβουλα όντα; Θύματα συγκυριών ή ανεξάρτητα δρώντα υποκείμενα; Διάλεξε και πάρε.

Το στοιχείο της βίας δεν εξηγείται μέσα από φθηνές εντυπωσιοθηρικές σεκάνς και πολύβουα τεχνάσματα, αλλά μέσα από μία υποβλητική και ασθμαίνουσα ατμόσφαιρα, στην οποία η αγριότητα εκτυλίσσεται με μέτρο και είναι σαν να βρίσκει  ακριβώς τη θέση της στην πλοκή, όπως συμβαίνει και στο Sicario. Ο ατέρμων κύκλος του σωστού και του λάθους κλείνει μέσα από την επανόρθωση και την αναθέρμανση της ελπίδας. Η εξαιρετική φωτογραφία, άλλοτε κινείται σε έντονες αποχρώσεις όπως στο «Μέσα από τις φλόγες» και στο «Sicario» για να αποτυπώσει τις εντάσεις και τις γρήγορες εναλλαγές της δράσης. Ενίοτε, ωστόσο κυμαίνεται σε πιο μουντούς τόνους σαν να θυμίζει γκραβούρα, με την γκριζάδα και το χειμερινό ημίφως των δρόμων της Βοστώνης να κυριαρχεί στο αστυνομικό και κοινωνικό δράμα «The Prisoners». Τ

α σκοτεινά χρώματα να εντοπίζονται και στο «Arrival» αποδίδοντας το μυστήριο, την απόκοσμη και συγκεχυμένη φύση που περιβάλλει το θέμα της εξωγήινης ζωής. Εδώ θεωρώ πως με μεγάλη μαεστρία και ευρηματικότητα ο Villeneuve διαχειρίζεται ένα τόσο αμφιλεγόμενο ζήτημα, ώστε μέσω της καινοτομίας που εισάγει να σπάει το κατεστημένο στην κατάδειξη των εξωγήινων ως ‘ορκισμένων εχθρών’ της ανθρωπότητας. Πρωτοστατεί και ακολουθεί μία πιο ευφάνταστη, πρωτότυπη και εναλλακτική προσέγγιση.

Στο «Sicario» τα όρια είναι δυσδιάκριτα ανάμεσα σε θύτες και θύματα. Σε αυτήν την περιπέτεια παρανομίας, κεντρικός άξονας είναι η διακίνηση του λευκού θανάτου, η διαφθορά στους κόλπους της αστυνομίας και ο  πόλεμος ανάμεσα στα καρτέλ των ναρκωτικών στα σύνορα Μεξικού και Η.Π.Α. Εν προκειμένω, παρακολουθούμε τον  την αμερικανική δικαιοσύνη να αποστρέφει το βλέμμα της κάπου κάπου και τον Νόμο να αποτραβιέται επιλεκτικά. Τα γυρίσματα σε night vision σε παρασύρουν νομίζοντας σχεδόν πως εσύ έχεις το μάτι σου μπροστά στο σκόπευτρο και ετοιμάζεσαι να ρίξεις. Οι εκπληκτικές ερμηνείες κορυφαίων ηθοποιών όπως ο καταξιωμένος Benicio Del Toro και η χαρισματική Emily Blunt έρχονται να επισφραγίσουν τα παραπάνω, δικαιώνοντας την τολμηρή και σπάνια δεξιοτεχνία του Καναδού δημιουργού. Τι λες, εσύ μπαίνεις στον πειρασμό να απολαύσεις αυτήν την διαδρομή; Εγώ πάντως αδημονώ για  το “Blade Runner 2049”.