Τα παιδιά επηρεάζονται από τις ώρες που ξοδεύουν σε μια οθόνη με έναν απρόσμενο τρόπο

Είναι γνωστό ότι ο χρόνος που περνούν τα παιδιά σε μια οθόνη τηλεόρασης μπορεί να έχει αρκετά οφέλη, όπως την ενίσχυση της μάθησης και την ψυχαγώγησή τους, αλλά και για τους γονείς ώστε να απασχοληθούν τα παιδιά όταν αυτοί κάνουν κάποια άλλη δουλειά στο σπίτι.

Γνωρίζουμε, όμως επίσης, ότι ο υπερβολικός χρόνος μπροστά από μία οθόνη μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις για ένα μωρό ή βρέφος, όπως για παράδειγμα τη μείωση της σωματικής δραστηριότητας, την επιδείνωση της ποιότητας του ύπνου και τον περιορισμό της προσοχής. Ωστόσο, υπάρχει και μια άλλη πτυχή του πόσο χρόνο ξοδεύουν τα παιδιά στις οθόνες, που δε γνωρίζαμε μέχρι πρότινος: πώς επηρεάζει την ικανότητα των παιδιών να επεξεργάζονται τις αισθητηριακές πληροφορίες.

Τι είναι οι αισθητηριακές πληροφορίες και η επεξεργασία τους; Είναι η ικανότητα του εγκεφάλου και του σώματός μας να ερμηνεύει και να ανταποκρίνεται στα ερεθίσματα που λαμβάνουμε από το περιβάλλον μας, όπως οι εικόνες, οι ήχοι, οι μυρωδιές, οι γεύσεις και τα αγγίγματα. Η αισθητηριακή επεξεργασία είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη, τη μάθηση και την ευημερία μας. Μας βοηθά να ρυθμίζουμε τα συναισθήματά μας, να εστιάζουμε την προσοχή μας και να αλληλεπιδρούμε με τους άλλους.

Ωστόσο, δεν επεξεργάζονται όλα τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο τις αισθητηριακές πληροφορίες. Ορισμένα παιδιά μπορεί να είναι πιο ευαίσθητα ή λιγότερο ευαίσθητα σε ορισμένα ερεθίσματα ή μπορεί να αναζητούν ή να αποφεύγουν ορισμένες αισθήσεις. Αυτές ονομάζονται άτυπες συμπεριφορές αισθητηριακής επεξεργασίας και μπορεί να υποδηλώνουν προκλήσεις ή δυσκολίες στην επεξεργασία των αισθήσεων. Για παράδειγμα, ένα παιδί που είναι ευαίσθητο στους δυνατούς θορύβους μπορεί να καλύπτει τα αυτιά του ή να αναστατώνεται όταν ακούει μια σειρήνα ή αν αποφεύγει τις αισθήσεις θα το δείτε να αρνείται να φοράει ορισμένα ρούχα, να τρώει ορισμένα τρόφιμα ή να αγγίζει ορισμένες υφές. Από την άλλη, ένα παιδί που αναζητά τις αισθήσεις μπορεί να περιστρέφεται, να πηδάει ή να πέφτει πάνω σε πράγματα για να έχει περισσότερη διέγερση.

Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό JAMA Pediatrics αποκαλύπτει ότι ο χρόνος που αφιερώνουν τα μικρά παιδιά σε μια οθόνη, είτε αυτή είναι τάμπλετ, κινητό ή τηλεόραση, κατά την πρώιμη παιδική ηλικία κιόλας, μπορεί να συνδέεται με την ανάπτυξη τέτοιων άτυπων συμπεριφορών αισθητηριακής επεξεργασίας. 

Η μελέτη χρησιμοποίησε δεδομένα από την Αμερικανική Εθνική Παιδιατρική Σχολή, όπου συλλέχθηκαν πληροφορίες από περίπου 5.000 παιδιά και τους κηδεμόνες τους μεταξύ 2011 και 2014. Κατά τη μελέτη διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά που παρακολουθούσαν περισσότερο τηλεόραση ή άλλα βίντεο πριν από την ηλικία των 2 ετών είχαν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν υψηλά επίπεδα αναζήτησης αισθήσεων, αποφυγής αισθήσεων ή χαμηλής αναγνώρισης (χαμηλότερη ευαισθησία ή πιο αργή αντίδραση στα ερεθίσματα) πριν από την ηλικία των 3 ετών, σε σύγκριση με τα παιδιά που είχαν μικρότερη ή καθόλου πρόσβαση σε οθόνη. Η συσχέτιση ήταν ισχυρότερη για τα παιδιά που παρακολουθούσαν περισσότερες από δύο ώρες οθόνης την ημέρα.

"Αυτή η συσχέτιση θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις στη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας και στον αυτισμό, καθώς η άτυπη αισθητηριακή επεξεργασία είναι πολύ πιο διαδεδομένη σε αυτούς τους πληθυσμούς", αναφέρει η οφθαλμίατρος Karen Heffler του Πανεπιστημίου Drexel.

"Η επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά, όπως αυτή που παρατηρείται στη φασματική διαταραχή του αυτισμού, συσχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την άτυπη αισθητηριακή επεξεργασία", λέει η Heffler. "Μελλοντικές έρευνες μπορούν να καθορίσουν κατά πόσον ο χρόνος στην οθόνη στην πρώιμη ζωή θα μπορούσε να τροφοδοτήσει την αισθητηριακή υπερσυνδεσιμότητα του εγκεφάλου που παρατηρείται στις περιπτώσεις διαταραχών του αυτιστικού φάσματος, όπως οι αυξημένες αποκρίσεις του εγκεφάλου σε αισθητηριακές διεγέρσεις".

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι ο χρόνος που περνάει μπροστά από την οθόνη μπορεί να προσφέρει μια "φτωχή" διέγερση στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο, σε σύγκριση με τις πλούσιες και ποικίλες αισθητηριακές εμπειρίες που προσφέρει η πραγματικότητα. Επισημαίνουν επίσης, ότι ο χρόνος στην οθόνη μπορεί να παρεμποδίζει άλλες δραστηριότητες που είναι σημαντικές για την ανάπτυξη των αισθήσεων, όπως το παιχνίδι, η εξερεύνηση και η αλληλεπίδραση με άλλους. Συνιστούν, λοιπόν, στους γονείς και τους κηδεμόνες να περιορίζουν τον χρόνο που αφιερώνουν τα μικρά παιδιά στην οθόνη και να τους παρέχουν ποικίλες αισθητηριακές ευκαιρίες που είναι κατάλληλες για την ηλικία και τις ανάγκες τους.

Το να βλέπουν κάτι σε μια οθόνη τα μικρά παιδιά δεν είναι απαραιτήτως κακό, αλλά θα πρέπει να γίνεται η χρήση τους με μέτρο ειδικά στις πιο μικρές ηλικίες. Οι γονείς καλό είναι να γνωρίζουν το πώς επηρεάζει την αισθητηριακή επεξεργασία των παιδιών τους το να περνάνε το χρόνο τους μπροστά από μία οθόνη, ώστε να τα βοηθήσουν να αναπτύξουν υγιείς και ισορροπημένες αισθητηριακές δεξιότητες που θα τους χρησιμεύουν για την υπόλοιπη ζωή τους.

Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό JAMA Pediatrics.