10+1 ταινίες που πρέπει να δείτε πριν (ή μετά) το Shang-Chi της Marvel

Καλώς ή κακώς, οι ταινίες της Marvel φέρνουν κόσμο στις αίθουσες όσο λίγες άλλες δημιουργίες τη σημερινή εποχή. Αυτό είναι πλέον, ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός. Δεν είμαι εδώ για να επιχειρηματολογήσω για το αν είναι ένα θετικό ή αρνητικό γεγονός για τον κινηματογράφο. Αυτό είναι για ένα άλλο άρθρο. Είμαι εδώ για να “εκμεταλλευτώ” αυτό το γεγονός. Από τη στιγμή που προσελκύουν το ενδιαφέρον τόσο μεγάλο μέρος του κοινού, γιατί να μην αδράξουμε την ευκαιρία; Γιατί να μην μετατρέψουμε αυτές τις ταινίες σε μια όμορφη εισαγωγή, σε “πύλες” που θα ανοίξουν έναν ολόκληρο κινηματογραφικό “κόσμο”. Εκτός του ότι αυτό θα βοηθήσει τον κάθε θεατή να τοποθετήσει την ταινία σε ένα σωστό καλλιτεχνικό πλαίσιο και θα εμπλουτίσει την εμπειρία του, μπορώντας πλέον να αναγνωρίσει τα σημεία αναφοράς, τις πηγές  έμπνευσης του έργου και να ζυγίσει τα αληθινά επιτεύγματά του, επιπλέον, η πραγματική ευεργεσία είναι ότι, ενδεχομένως, να συστηθεί σε έργα ακόμα πιο πλούσια από αυτά της Marvel.

Βέβαια, δεν είναι κάθε φορά δυνατό ένα τέτοιο ταξίδι, καθώς οι ταινίες της Marvel δεν είναι πάντοτε ταινίες “είδους” για να εμβαθύνουμε εύκολα προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, αλλά εδώ, η περίπτωση του Shang – Chi φαίνεται ότι προσφέρεται και με το παραπάνω. Ο ήρωας της νέας ταινίας είναι, εξάλλου, ο “master of Kung Fu” στο σύμπαν της Marvel. Το είδος είναι ξεκάθαρο λοιπόν και έχει από πίσω του μια τεράστια ιστορία γεμάτη με απίθανα κινηματογραφικά έργα.

Βλέποντας την ομάδα από την οποία απαρτίζεται το Shang – Chi θέλω να πιστεύω πως θα είναι μια αντάξια ταινία του είδους, τουλάχιστον όσον αφορά το κομμάτι των πολεμικών τεχνών. Η παρουσία του προσφάτως αδικοχαμένου Brad Allan, με πολύχρονη παρουσία στην διαβόητη stunt team του Jackie Chan καθώς και το πολύπειρο cast το οποίο αποτελείται, μεταξύ άλλων, από τους Tony Leung, Michelle Yeoh, Yuen Wah φαντάζει, τουλάχιστον στα χαρτιά, σαν μια εγγύηση. Μακάρι όλη αυτή η αυθεντική πείρα και κατανόηση του είδους, να αποτυπωθεί και στην οθόνη.

Πάμε όμως τώρα στις προτάσεις μας. Όπως καταλαβαίνετε το να συμπυκνώσεις μια τόσο πλούσια ιστορία σε 10 ταινίες είναι αδύνατο. Υπάρχει τόση ποικιλομορφία και τόση ποιότητα που είναι δεδομένο πως δεν γίνεται να χωρέσουν όλα. Η επιλογή λοιπόν έγινε, πρώτον, με βάση τις συνεντεύξεις του σκηνοθέτη Destin Daniel Cretton στις οποίες αναφέρετε ανοικτά σε κάποιες επιρροές του φιλμ, δεύτερον, με βάση την δική μου αίσθηση για το ύφος της ταινίας και τρίτον, έγινε και μια προσπάθεια, έστω και χοντροκομμένα, να αποτυπωθεί αυτή η ποικιλομορφία των προσεγγίσεων στην ιστορία των ταινιών πολεμικών τεχνών.

Από το διαβόητο Shaw Brothers Studio που τις δεκαετίες του 60 και του 70 παρήγαγε στην Κίνα αναρίθμητα έργα Kung Fu, ορισμένα από αυτά τεράστιας σημασίας, στην ποιητική ομορφιά ορισμένων ταινιών Wuxia, στα απίθανα stunts του Jackie Chan, το αέρινο στυλ του Jet Li ή την εκρηκτικότητα του Donnie Yen, μέχρι την εμβληματική φιγούρα του Bruce Lee στην ποπ κουλτούρα, με το πιο μινιμαλιστικό του, Jeet Kune Do, και πολλών άλλων που εδώ πιθανότατα αδικώ χωρίς αναφορά.  Η δεξαμενή είναι τεράστια. Οπότε συγχωρήστε με αν λείπει κάποια αγαπημένη σας. Να είστε σίγουροι ότι λείπουν και πολλές δικές μου.

Κλείνοντας, για να περάσω επιτέλους στις ταινίες, αυτό που συχνά αμελείται από πολύ κόσμο που βλέπει μόνο “μπουνιές και κλωτσιές” σε αυτές τις ταινίες είναι το πόσο κινηματογραφικές είναι. Θα τολμούσα να πω πως είναι ένα αμιγώς κινηματογραφικό είδος, παρά τις λογοτεχνικές του ρίζες. Είναι ένα οπτικό θέαμα που απαιτεί τεράστια τεχνική και καλλιτεχνική γνώση αλλά και δημιουργικότητα πίσω από τις κάμερες για να βγει αποτελεσματικά. Το μοντάζ τους είναι ολόκληρη επιστήμη, η χορογραφία τους κανονική τέχνη, ενώ, οι άνθρωποι που πρωταγωνιστούν χρειάζεται συχνά να είναι εξίσου αθλητές όσο και ηθοποιοί. Το “πακέτο” που απαιτείται είναι άκρως απαιτητικό, γι’ αυτό εξάλλου υπάρχουν και τόσοι λίγοι που πραγματικά ξεχωρίζουν στον τομέα όλα αυτά τα χρόνια.

Ορίστε, λοιπόν, 10 + 1 ταινίες που πιστεύω ότι θα σας κάνουν να εκτιμήσετε και να αντιληφθείτε πιο ολοκληρωμένα το Shang-Chi.

The 36^th Chamber of Shaolin (1978) του Lau Kar-leung

Ένας νεαρός μαθητής βλέπει συμμαθητές και τον πατέρα του να δολοφονούνται από κυβερνητικούς πράκτορες και φυγαδεύει σε έναν ναό των Σαολίν για να εκπαιδευτεί και να επιστρέψει… δριμύτερος. Η μια από τις δύο ταινίες που ο Destin Daniel Cretton ανέφερε ονομαστικά ως άμεση επιρροή είναι μάλλον και η καλύτερη ταινία Kung Fu που βγήκε από την Shaw Brothers. Ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις οι χορογραφίες της εποχής φαίνονται πλέον παρωχημένες, εδώ όχι απλά στέκονται με άνεση αλλά εντυπωσιάζουν ακόμα με την άψογη εκτέλεσή τους και την φαντασία τους. Ο σπουδαίος Gordon Liu (που ο Tarantino θα φέρει αργότερα τιμητικά και στα Kill Bill) πρωταγωνιστεί σε ένα φιλμ που εκτός από το Kung Fu του έχει να επιδείξει και μια κλισέ μεν, στιβαρή και καλοστημένη δε, αφηγηματική δομή. Αγέραστη.

Kung Fu Hustle (2004) του Stephen Chow

Η δεύτερη ταινία που ανέφερε ο Cretton -και είμαι πολύ χαρούμενος- είναι αυτό το θεότρελο δημιούργημα του Stephen Chow (με χορογραφία από τον Yuen Woo – Ping, ένα όνομα που θα αναφερθεί πολλές φορές ακόμα σε αυτή τη λίστα) που συνδυάζει το Kung Fu και την τραβηγμένη anime αισθητική με έναν απαράμιλλο τρόπο. Για μένα, μια από τις πιο διασκεδαστικές ταινίες του 21^ου αιώνα. Οι εκπλήξεις δεν σταματούν ποτέ και κάθε σκηνή μάχης φαίνεται, με έναν απίστευτο τρόπο, να ξεπερνά την προηγούμενη σε εξωφρενικότητα. Ευρηματική κινηματογράφηση, απίθανοι χαρακτήρες και χιούμορ σε ένα μικρό σύγχρονο αριστούργημα του είδους. Μακάρι το Shang – Chi να έχει πάρει, έστω και λίγο, από την αστείρευτη ενέργεια που εκπέμπει.

The Legend of Drunken Master (1994) του Chia-Liang Liu

Ο Jackie Chan έφερε επανάσταση στο είδος όχι μόνο για τα ριψοκίνδυνα stunts που εκτελεί πάντα ο ίδιος αλλά γιατί συνδύασε μοναδικά τις πολεμικές τέχνες με το slapstick χιούμορ. Δηλαδή σαν να ένωσε τις πολεμικές τέχνες με τον Σαρλό του Τσάπλιν ή τους υπόλοιπους κωμικούς ήρωες του βωβού. Ο Jackie Chan δεν ήταν ποτέ ο άτρωτος cool ήρωας, είναι ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας, αυτός που επιβιώνει “στο τσακ” χάρη στην ευστροφία και τους αυτοσχεδιασμούς του με το περιβάλλον. Κι εδώ, νομίζω βρίσκεται στο απόγειο της καριέρας του με τις “μεθυσμένες” χορογραφίες και την ακατάληπτη δημιουργική χρήση του σώματός του. Καμία κίνησή του δεν είναι βαρετή και τετριμμένη, ακόμα και αν απλά πρέπει να μετακινηθεί από το σημείο Α στο Β. Νομίζω αυτό, μαζί με το Police Story (που σας προτείνω επίσης ανεπιφύλακτα!), περικλείουν την πεμπτουσία της περσόνας του Jackie Chan.

A Touch of Zen (1971) του King Hu

Ας περάσουμε και σε λίγο πιο φιλοσοφημένες και καλλιτεχνικές δημιουργίες. Ίσως η σημαντικότερη Wuxia ταινία όλων των εποχών, αυτό το τρίωρο έπος του σπουδαίου κινέζου σκηνοθέτη κυλάει σαν ένα δροσερό ρυάκι που κατεβαίνει το βουνό ή ένα απαλό καλοκαιρινό αεράκι ανάμεσα στα δέντρα. Η “υφή” του έχει μια “ρευστότητα”, μια γαλήνια ελαφρότητα που σχεδόν σε παρασέρνει σε μια διαλογιστική διάθεση. Μπορεί οι σκηνές μάχης του να φαίνονται ελαφρώς ξεπερασμένες στην εποχή μας αλλά η επιρροή του στην αισθητική είναι ανυπολόγιστη και η αποτύπωση της βουδιστικής φιλοσοφίας, διαχρονική. Σας προτείνω να αναζητήστε και το έτερο, άκρως επιδραστικό έργο του King Hu, Dragon Inn.

The Grandmaster (2013) του Wong Kar-wai

Θα μπορούσα να έχω βάλει το Ip Man του Donnie Yen στη θέση του, καθώς ουσιαστικά εμπνέονται και οι δύο ταινίες από την ζωή του μεγάλου δασκάλου των πολεμικών τεχνών (μαθητής του οποίου υπήρξε και ο Bruce Lee) αλλά ανάμεσα στις τρομερές ικανότητες του Yen και την λυρική ομορφιά του Wong Kar-wai, προτίμησα την δεύτερη. Είναι η δεύτερη Wuxia ταινία του, μετά το Ashes of Time και κατά τη γνώμη μου η καλύτερη. Η στυλιζαρισμένη δράση (χορογραφία Yuen Woo – Ping), η εκπληκτική φωτογραφία, η ιδιαίτερη σπονδυλωτή δομή με πολλά μπρος-πίσω και οι γνωστές θεματικές του Wong Kar-wai είναι κι εδώ παρόντα, συνθέτοντας μια μελαγχολική ταινία για ανεκπλήρωτους έρωτες και το τίμημα της εκδίκησης.

Fearless (2006) του Ronny Yu

Ξέρω ότι θα μπορούσα να έχω διαλέξει μια ταινία του Jet Li από την πρώιμη περίοδό του. Ταινίες όπως το Fist of Legend, η τριλογία Once Upon a Time in China ή το The Legend of the Swordsman είναι πιθανότατα καλύτερα δείγματα του μαχητικού ρεπερτορίου του από το Fearless. Όσο περνούσαν τα χρόνια, ο Li, άλλοτε παιδί θαύμα με ανδρικά εθνικά πρωταθλήματα από την ηλικία των 12 ετών που αποσύρθηκε λόγω τραυματισμών μόλις στα 19 του, γινόταν όλο και πιο “βαρύς”. Θεωρώ όμως το Fearless την πιο ολοκληρωμένη του δουλειά. Ένα πραγματικό one man show, στο οποίο εκτός από εντυπωσιακές χορογραφίες κάνει και την ωραιότερη ερμηνεία του. Η μετάβασή από έναν υπερ-φιλόδοξο, αλαζόνα δάσκαλο, στην ωριμότητα είναι πειστική και καλά δομημένη. Μπορεί να μην είναι η καλύτερη ταινία στην οποία έχει παίξει, αλλά είναι κατά τη γνώμη μου, η καλύτερή “του”
ταινία.  

Crouching Tiger, Hidden Dragon (2000) του Ang Lee

Αναγνωρίζω τα μελοδραματικά στοιχεία που εμπεριέχει σεναριακά, αλλά, παραμένει η αγαπημένη μου wuxia ταινία όλων των εποχών, κυρίως για την μετρημένη και κομψή σκηνοθεσία του Ang Lee. Οι ερμηνείες των Chow Yun-fat, Michelle Yeoh και Zhang Ziyi είναι υπέροχες όπως και οι “αέρινες” χορογραφίες (μαντέψτε ποιανού!) αλλά αυτό που με συγκινεί βαθύτατα είναι η λεπτότητα με την οποία προσεγγίζει αισθητικά ο Ang Lee ένα είδος συχνά πομπώδες και έντονο στις εικόνες και το στυλιζάρισμά του. Εδώ, φανερά επηρεασμένος από τον King Hu, αφήνει την γαλήνη και την μεγαλοπρέπεια της φύσης να κυριαρχεί σιωπηλά και στήνει πάνω της μια μελαγχολική ιστορία ανεκπλήρωτου έρωτα και κοινωνικής καταπίεσης. Η μονομαχία πάνω στα δέντρα έχει μείνει στην ιστορία αλλά προσωπικά, θεωρώ τον διάλογο που προηγείται αυτής της σκηνής, την ωραιότερη στιγμή της ταινίας. Ποιητικό στις εικόνες του, γνήσια ευαίσθητο όσο και σπαρακτικό.   

Enter the Dragon (1973) του Robert Clouse

Θα ήταν αδύνατον ένα τέτοιο αφιέρωμα να μην περιέχει καθόλου Bruce Lee. Για να είμαι ειλικρινής, βρίσκω τις ταινίες του αρκετά παρωχημένες, αλλά αυτός παραμένει μοναδικός. Το Enter the Dragon είναι αρκετά ιδιαίτερο, έχει μια ατμόσφαιρα κατασκοπευτικής ταινίας, σαν ένα James Bond με πολεμικές τέχνες που παραδόξως, λειτουργεί μια χαρά, έστω και με μια cult έννοια. Ο Lee πηγαίνει σε ένα τουρνουά ως μυστικός πράκτορας για να ανακαλύψει στοιχεία που να αποδεικνύουν την εμπλοκή του διοργανωτή σε υποθέσεις σωματεμπορίας. Μπορεί να μην έχει τον φαντασμαγορικό χαμό στις μάχες του, όπως ο Jackie Chan ή ο Jet Li, αλλά η ταχύτητα και η ακρίβεια στις κινήσεις του παραμένουν απλησίαστα. Πάνω απ’ όλα όμως, ο Bruce Lee ήταν μια “bigger than life” προσωπικότητα με μια ολοκληρωμένη φιλοσοφία και μια παρουσία που μαγνητίζει στην οθόνη και νομίζω ότι το Enter the Dragon είναι η πιο αντιπροσωπευτική του ταινία. Αν δηλαδή θέλετε από κάπου να ξεκινήστε, νομίζω αυτή είναι η καταλληλότερη αφετηρία…  

Iron Monkey (1993) του Yuen Woo – Ping

Οι μισές ταινίες αυτής της λίστας είναι χορογραφημένες από αυτόν, οπότε δικαιούται νομίζω και μια σκηνοθετική δουλειά. Ένας ακόμα λόγος που διάλεξα το Iron Monkey είναι επειδή ο Donnie Yen δίνει εδώ μια από τις πιο διασκεδαστικές παραστάσεις της ζωής του. Η ιστορία είναι ουσιαστικά μια παραλλαγή του Ρομπέν των δασών. Ένας ήρωας κλέβει από τον τοπικό άρχοντα για να τα μοιράζει στους φτωχούς, οπότε αυτός (ο άρχοντας), αναγκάζει έναν μαχητή (Donnie Yen), εκβιάζοντάς τον, να τον κυνηγήσει. Αν σας αρέσουν οι ιπτάμενες χορογραφίες και το σκηνοθετικό ύφος του Matrix, μην το χάσετε. Αν δεν σας έχω πείσει ακόμα, να σας πω επίσης πως είναι μια ταινία που έκανε γνωστή στη Δύση ο, διαβόητος fan των ταινιών πολεμικών τεχνών, Quentin Tarantino. Κάπου πρέπει να μετράει κι αυτό…

Hero (2002) του Zhang Yimou  

Όπως δεν μπορούσα να αφήσω απ’ έξω τον Bruce Lee, έτσι δεν μου πάει καρδιά να αφήσω και τον Zhang Yimou. Από την πλούσια φιλμογραφία του κινέζου εστέτ, διάλεξα το Hero γιατί νομίζω είναι το σημαντικότερο από θέμα απήχησης, αλλά και επειδή έχει μια από τις αγαπημένες μου σκηνές μάχης όλων των εποχών. Ο Jet Li και ο Donnie Yen παλεύουν μέσα στο μυαλό τους, υπό τους ήχους του σαντουριού και τις σταγόνες της βροχής και ο ρυθμός αυτής της σκηνής είναι τόσο όμορφα ελεγχόμενος από τον σκηνοθέτη, η έντασή της τόσο λεπτοδουλεμένη, που κρατάς ασυναίσθητα την αναπνοή σου. Αισθητικά αγγίζει την τελειότητα ακόμα και σήμερα, παρότι κάποια εφέ έχουν γεράσει, χάρη και στην υπέροχη μουσική του Dun Tan (συνθέτη και του Τίγρης και Δράκος). Το Hero είναι ένα ηρωικό παραμύθι επικών διαστάσεων, δοσμένο με μια υψηλού επιπέδου δεξιοτεχνία.

Bonus Επιλογή

Avatar: The Last Airbender (2005 – 2008)

Δεν είναι ταινία, αλλά, από αυτά που βλέπω και διαβάζω, δεν είναι καθόλου απίθανο αυτή η υπέροχη παιδική σειρά του Nickelodeon να έχει επηρεάσει τις μάχες (και όχι μόνο) του Shang – Chi. Δικαίως θα πω εγώ. Εκτός από την απύθμενη δημιουργικότητά της στην χρήση των δυνάμεων με βάση τα στοιχεία της φύσης (αέρας, νερό, γη, φωτιά), είναι και ανέλπιστα φιλοσοφημένη και καλογραμμένη. Έξυπνη, ευαίσθητη και με χιούμορ, είναι όλα όσα θα ήθελε να είναι η Marvel αλλά σπανίως τα καταφέρνει. Μην την υποτιμήστε επειδή είναι “παιδικό”. Εμπιστευτείτε με.