Οι Κύκλοι των Νεράιδων: Λύθηκε το μυστήριο της φύσης

Περίπου 100 χιλιόμετρα από τις ακτές της Ναμίμπια, ένα κομμάτι της ενδοχώρας της Ναμίμπια το οποίο θα έπρεπε να είναι έρημος λόγω της ελάχιστης βροχόπτωσης και των υψηλών θερμοκρασιών, βρίθει από χαμηλή βλάστηση η οποία έχει εκατομμύρια μυστηριώδεις κύκλους που είναι εντελώς ξεροί. Κάθε κύκλος έχει διάμετρο από δύο έως δέκα μέτρα και απέχει από τον επόμενο κύκλο άλλα δέκα μέτρα. Το φαινόμενο, το οποίο ονομάστηκε “οι Κύκλοι των Νεράιδων”, έχει προβληματίσει επί δεκαετίες τους επιστήμονες οι οποίοι έχουν βρει δύο πιθανές εξηγήσεις για αυτό.

Η πρώτη θεωρεί πως οι κύκλοι προέρχονται από τερμίτες οι οποίοι τρέφονται με ρίζες, ενώ η δεύτερη θεωρεί πως η βλάστηση αυτό-οργανώνεται για να μεγιστοποιήσει τη διαθεσιμότητα του νερού.

Η πρώτη θεωρία λοιπόν συνάντησε πρόβλημα όταν διαπιστώθηκε παρόμοιο φαινόμενο στην Αυστραλία χωρίς ύπαρξη τερμιτών. Νεότερες έρευνες τείνουν προς την αυτό-οργάνωση των φυτών, τα οποία σχηματίζουν κύκλους για να εκμεταλλευτούν την ελάχιστη βροχόπτωση της περιοχής. Βλάστηση παρατηρείται μερικές φορές και στο κέντρο των κύκλων μετά τη βροχή, αλλά ξεραίνεται και πεθαίνει λίγο αργότερα, ενώ η βλάστηση ανάμεσα στους κύκλους επιβιώνει.

Μελετώντας τα φυτά και τοποθετώντας αισθητήρες υγρασίας, οι επιστήμονες παρατήρησαν επί δύο χρόνια την περιοχή. Διαπίστωσαν πως δέκα μέρες μετά τη βροχόπτωση, στο εσωτερικό των κύκλων υπήρχε ελάχιστη νέα βλάστηση η οποία είχε ξεκινήσει ήδη να πεθαίνει. Είκοσι μέρες μετά τη βροχόπτωση, το εσωτερικό των κύκλων ήταν νεκρό, ενώ η γύρω βλάστηση ήταν πράσινη και απαλή. Σε καμία περίπτωση δεν εντοπίστηκε παρουσία τερμιτών.

Η ξαφνική απουσία βλάστησης μέσα στους κύκλους δεν μπορεί να εξηγηθεί από τη δραστηριότητα των τερμιτών επειδή δεν υπάρχει βιομάζα για να τραφούν τα έντομα. Αλλά πιο σημαντικό είναι το γεγονός πως δεν μπορούν να είναι υπεύθυνοι οι τερμίτες επειδή η βλάστηση πεθαίνει αμέσως μετά τη βροχόπτωση, χωρίς σημάδια πλασμάτων να τρέφονται με τις ρίζες. Κάτω από την έντονη ζέστη της ερήμου, η βλάστηση χάνει διαρκώς νερό. Έτσι, δημιούργησε κενά εδάφους-υγρασίας γύρω από τις ρίζες της και το νερό έλκεται προς αυτήν. Τα αποτελέσματά μας συμφωνούν με τους ερευνητές που υποστηρίζουν ότι το νερό στο χώμα απλώνεται γρήγορα και οριζόντια, ακόμα και σε αποστάσεις μεγαλύτερες των επτά μέτρων.

Πρακτικά, οι ξεροί κύκλοι λειτουργούν ως ταμιευτήρες νερού που συντηρούν τη βλάστηση στα άκρα τους, ένα παράδειγμα οικo-υδρολογικής ανατροφοδότησης.

Δημιουργώντας ένας αυστηρά σχηματισμένο τοπίο με ίσα κενά κύκλων, η βλάστηση δρα ως μηχανικός ενός οικοσυστήματος και ωφελείται απευθείας από την παροχή νερού που προσφέρουν τα κενά στη βλάστηση. Γνωρίζουμε παρόμοιες δομές αυτο-οργανωμένης βλάστησης σε άλλα ξερά τοπία στον κόσμο και σε όλες αυτές τις περιπτώσεις τα φυτά δεν έχουν καμία άλλη πιθανότητα επιβίωσης αν δεν αναπτυχθούν ακριβώς με τέτοιους γεωμετρικούς σχηματισμούς.

Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο Perspectives in Plant Ecology, Evolution and Systematics.