Σοκ και Δέος με άρωμα Kojima

Πρόσφατα είδα ένα εκπληκτικό ντοκιμαντέρ για τον Stanley Kubrick και την ταινία 'Η Λάμψη'. Το ντοκιμαντέρ είχε τίτλο 'Room 237' και θα πρότεινα σε όσους ασχολούνται με τον κινηματογράφο να το δουν οπωσδήποτε. Με λίγα λόγια εξηγεί και αναλύει το πως λειτουργούσε περίπου το μυαλό του σκηνοθέτη. Τι προσπάθησε να ενσωματώσει στην ταινία, τι να κρύψει. Αναλύει όλες τις αλληγορίες και τους παραλληλισμούς που προσπαθούσε να μεταδώσει. Η ταινία δεν έχει τελικά καμία σχέση με το βιβλίο του Stephen King. Έχει να κάνει με κάτι πολύ βαθύτερο. Με την ψυχική κατάσταση του ίδιου του σκηνοθέτη. Με τα θέματα που απασχολούσαν το μυαλό του. Το υπόλοιπο έργο, το επίπεδο που περνάει στον απλό θεατή, είναι απλώς η 'βιτρίνα'. Τίποτα παραπάνω. Μια ευκαιρία να βγάλει τα εσώψυχά του. Αυτό ήταν γνωστό για πολύ καιρό. Πολλοί από εμάς το γνωρίζαμε, όμως αυτό το ντοκιμαντέρ καταφέρνει να εστιάσει σε κάποια στοιχεία και να τα παρουσιάσει μπροστά σου.

Μετά το τέλος λοιπόν της ταινίας, αυτό που αυτομάτως ήρθε στο μυαλό μου ήταν το εξής: «Υπάρχει άραγε κάτι αντίστοιχο στο χώρο των βιντεοπαιχνιδιών;». Υπάρχει κάποιος που να παρουσιάζει ένα πολυεπίπεδο αριστούργημα, μέσα στο οποίο έχει δώσει άλλοτε κουκουλωμένες και άλλοτε μπροστά στα μάτια σου τις αλήθειες που θέλει να πει; Τα προσωπικά του πιστεύω; Κάποιο κρυμμένο νόημα; Μασκαρεμένο σαν ένα κοινό παιχνίδι; Ίσως να υπάρχουν περισσότεροι εκεί έξω, όμως ένα όνομα στριφογύρισε στο μυαλό μου, ίσως και στο δικό σας τώρα που διαβάζετε αυτές τις γραμμές. Αυτό του Hideo Kojima.

Προσπάθησα, λοιπόν, να βάλω σε μια σειρά τις σκέψεις μου και θυμήθηκα κάτι πολύ ενδιαφέρον. Μερικές κασέτες που ξεκλειδώνεις στο τελευταίο του δημιούργημα, στο Metal Gear Solid V - The Phantom Pain. Το καλύτερο μέρος για να ξεκινήσει κάποιος να ξετυλίγει το κουβάρι των κρυφών μηνυμάτων που προσπαθεί να μεταδώσει.

Ξεκίνησα κάνοντας έναν παραλληλισμό του Kubrick με τον Kojima και όχι τυχαία. Στο περιβόητο ντοκιμαντέρ 'Room 237' καταλαβαίνει κανείς πέρα από την τελειομανία του σκηνοθέτη το ότι ήταν απόλυτα συγκεντρωμένος σε αυτό που ήθελε να μεταδώσει. Είχε ένα ξεκάθαρο σχέδιο στο μυαλό του. Ακόμη και τα σκηνοθετικά λάθη της ταινίας ήταν επιτηδευμένα. Καρέκλες που εξαφανίζονταν, σκιές ελικοπτέρων, μοτίβα χαλιών που άλλαζαν από το ένα καρέ στο άλλο, η αρχιτεκτονική του ίδιου του ξενοδοχείου και άλλα πολλά. Ο Kubrick ήθελε με όλες εκείνες τις μικρές λεπτομέρειες να δείξει στον θεατή πως αυτό που έβλεπε δεν ήταν 'αλήθεια'. Ήταν ψεύτικο. Πως έπρεπε να 'ψάξει' για κάτι περισσότερο.

Στο δείχνει από το πρώτο κιόλας πλάνο όπου φαίνεται η σκιά του ελικοπτέρου.Γνωρίζοντας την σχολαστικότητα του Kubrick θα πρέπει να δεις την ταινία 'υποψιασμένος'. Αυτό επιβεβαιώνεται 100% κατά τη διάρκειά της. Από τα απλά ‘fade outs’ που πρέπει να είσαι 'εκπαιδευμένος' να καταλάβεις πως είναι καρέ που επικαλύπτονται ξεδιπλώνοντας ολόκληρες ιστορίες μέσα τους, από τα επιτηδευμένα σεξουαλικά υπονοούμενα με αντικείμενα του χώρου, μέχρι και την τελευταία σκηνή.

Αντίστοιχα στοιχεία, λοιπόν, μπορεί κάποιος να βρει στη δημιουργία του Kojima. Και όχι μόνο σε αυτήν. Σε όλη τη σειρά του Metal Gear, στο P.T άλλα και στο νεότερο teaser του Death Stranding. Υπάρχει ένα ξεκάθαρο 'μονοπάτι' που εκφράζει τον δημιουργό σε κάθε επεισόδιο του Metal Gear. Στο τελευταίο, όμως, είναι πιο ξεκάθαρο από ποτέ. Από που να ξεκινήσει κανείς! Ακόμη και το 'επεισοδιακό' των αποστολών με τη μορφή τηλεοπτικής σειράς όπου εμφανίζονται τα credits πριν από την ίδια την αποστολή, προκαλώντας ακόμη και spoilers είναι εκεί ως ευθύ χτύπημα σάτιρας σε κάτι που προσπαθεί να μας πει. Όλες εκείνες οι μικρές λεπτομέρειες λοιπόν, από την εισαγωγή ακόμη, που είναι κρυμμένες 'μπροστά στα μάτια μας' πλάι σε πομπώδεις σκηνές. Λέγεται 'αποπροσανατολισμός' και είναι η πιο διαδεδομένη τακτική όταν θέλεις να κρύψεις' κάτι σε κοινή θέα. Όπως όταν εμφανίζονται τα δίδυμα κορίτσια στο lobby του ξενοδοχείου στην 'Λάμψη'. Δύσκολα παίρνεις τα μάτια σου από εκείνες για να επεξεργαστείς τι υπάρχει γύρω τους. Σε εκείνη τη σκηνή και μόνο, ο σκηνοθέτης κάνει τόσες πολλές αναφορές για εκείνον που είναι εντυπωσιακό. Είχε άλλωστε ενδιαφερθεί να μάθει πως να περνά 'υποσυνείδητα' μηνύματα στον θεατή. Στο Phantom Pain ακόμη και ο τίτλος είναι ύποπτος σε δεύτερη ανάγνωση.

Όμως αναλύοντας το παιχνίδι με βάση τη σύγκριση του Kojima και του Kubrick, βρίσκει κανείς πολλές περίεργες καταστάσεις. Αρχικά αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι το πόσο μαεστρικά έχει καταφέρει να στείλει ένα μήνυμα στον παίκτη. Ποιο είναι αυτό; Πως δεν θέλει άλλο. Πως αυτό το παιχνίδι δεν είναι δικό του. Πως δεν είναι όπως θα ήθελε. Πως είναι ‘ψεύτικο’. Χωρίς να θέλω να αποκαλύψω την πλοκή και τα κρίσιμα σημεία του, πρακτικά στο δίνει να το καταλάβεις από νωρίς. Είναι ένα ασταμάτητο ‘κατηγορώ’ από το πρώτο λεπτό ως το τελευταίο, προς την Konami (ίσως). Και το εντυπωσιακό είναι πως καταφέρνει να κάνει την ίδια την εταιρία να τον χειροκροτήσει για το ‘plot twist’ στο τέλος. Ένα plot twist που δεν έχει να κάνει με τον ήρωα, άλλα με τον ίδιο τον δημιουργό. Ας αφήσουμε όμως αυτό για λίγο στην άκρη και ας ασχοληθούμε με τα ‘Hamburgers’ του κυρίου Miller.

Τα Metal Gear δεν είναι απλώς 'παιχνίδια'. Είναι δημιουργημένα με πολλά επίπεδα που ακόμη ανακαλύπτουμε. Έχουν πάνω τους την προσωπική σφραγίδα του Kojima και αναβλύζουν το συναίσθημα που ένιωθε όταν τα δημιουργούσε. Το τελευταίο έχει την αύρα της 'προδοσίας' πάνω του. Έχει να κάνει με πολύ περισσότερα από όσα μπορούμε να αντιληφθούμε. Ίσως όμως το εντυπωσιακότερο σημείο αναφοράς είναι οι κασέτες του Kazuhira Miller σχετικά με τα Hamburgers. Αυτό που κάνει ο Kojima είναι εντυπωσιακό. Κρύβει σε κοινή θέα το νόημα που θέλει να περάσει. Σκεπάζει με το επίπεδο του 'χιούμορ' τον υπότιτλο της καριέρας του, του παιχνιδιού, της βιομηχανίας. Τα Hamburger tapes είναι μια σειρά από κασέτες ήχου που μπορείς να βρεις στο παιχνίδι. Και έχουν να κάνουν με την συνομιλία του Kazuhira Miller και του Code Talker. Πρέπει κανείς πραγματικά να ακούσει τα ηχητικά για να καταλάβει πως ο Kojima, δεν ασχολείται εκείνη τη στιγμή με τα ίδια τα burgers. Τα χρησιμοποιεί ως μέσο για να περάσει τα δικά του νοήματα.

Για να φτάσει κανείς στο σημείο να συνειδητοποιήσει τι λέει εδώ ο Kojima, πρέπει να έχει γνώση του παρασκηνίου της ζωής του. Για το πώς αναγκάστηκε να προχωρήσει τη σειρά Metal Gear παρόλο που δεν ήθελε. Για το πώς του φέρθηκε η ίδια η Konami. Ο ίδιος ο κόσμος. «Όλοι ξαφνικά είναι κριτές» λέει σε κάποιο σημείο. Μιλάει απλά και κατανοητά για τη βιομηχανία. Το burger δεν είναι burger. Είναι κάτι βαθύτερο. Κάτι ουσιαστικό. Κάτι που μόλις αντιλαμβάνεσαι σχεδόν ανατριχιάζεις για το ότι χρειάστηκε να το καμουφλάρει. Είναι ένα ‘καμουφλάζ’ που όπως είπα έχω συναντήσει ξανά μόνο στον κινηματογράφο και στα έργα του Kubrick. Ακόμη και ο αριθμός των burger υποδηλώνει κάτι. Το πόσες φορές χρειάστηκε να αρχίσουν από το μηδέν ή το τι ‘συντηρητικά’ χρειάστηκε να προσθέσουν ώστε να αφήνουν ‘καλύτερη γεύση’. Να ‘θυμίζουν κάτι από παλιά’. Μια κλεφτή ματιά στο τι σημαίνει ‘βιομηχανία παιχνιδιών’. Το σάπιο κομμάτι. Είναι μια ιστορία για το τι πέρασε. Το πόσο και αν τον επηρέασε η βιομηχανία. Το αν αλλοιώθηκε από εκείνη. Είναι εν τέλει ένα μικρό ‘θρίλερ’.Μια καταπίεση. Μια έκκληση για βοήθεια.

Ακριβώς όπως ο Kubrick προσπαθεί να ξεφορτωθεί ένα ‘ένοχο’ μυστικό, μια ενδοοικογενειακή βία. Ένα ψυχικό bulling. Μια εσωτερική πάλη, ίσως με τις τύψεις του. Μια ευκαιρία να πει πως πάντοτε έψαχνε να δημιουργήσει κάτι δικό του. Μια δική του εταιρία. Απλά…‘μην το πεις στον Snake’. Δεν πρέπει να μάθει για αυτό. Για το που πηγαίνουν τα κονδύλια. Για το ότι τα χρησιμοποιεί εξυπηρετώντας δύο σκοπούς. Την δημιουργία ενός παιχνιδιού που δεν θέλει, και ως εργαλείο για κάτι που θα φτιάξει αργότερα ή παράλληλα. Για τον Kojima, οι κασέτες αυτές είναι το δικό του μυστικό ‘Δωμάτιο 237’…