10 μύθοι σχετικά με τη λειτουργία του εγκεφάλου

Οι μύθοι που περιβάλουν τον ανθρώπινο εγκέφαλο, τις δυνατότητες και τις λειτουργίες του αποτελούν ίσως τους πιο διαδεδομένους αστικούς μύθους, όχι μόνο στο διαδίκτυο αλλά και σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητας, από συζητήσεις με φίλους και συγγενείς μέχρι πράγματα που τα ακούσαμε στους χώρους του σχολείου μας. Μέρος της σύγχυσης που επικρατεί είναι πολύ λογικό να υπάρχει, καθώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι η πολυπλοκότερη δομή που έχουμε μελετήσει ποτέ και κάθε φήμη σχετικά με την λειτουργία του εξαπλωνόταν εύκολα χωρίς όμως να σημαίνει ότι είναι αληθής. Παρακάτω θα διαβάσετε τους 10 πιο κοινούς και διαδεδομένους μύθους που σχετίζονται με τον ανθρώπινο εγκέφαλο.

Υπάρχουν άνθρωποι που χρησιμοποιούν περισσότερο το αριστερό ή το δεξί ημισφαίριο

Σύμφωνα με την pop κουλτούρα της εποχής μας και διάφορα ιντερνετικά quiz, οι αναλυτικοί άνθρωποι που ζητούν πιο εκλογικευμένες απαντήσεις στην ζωή τους χρησιμοποιούν κατά κύριο λόγο το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου τους ενώ αυτοί που θα τους χαρακτηρίζαμε πιο καλλιτεχνικούς και δημιουργικούς σκέφτονται με την δεξιά μεριά. Παρόλα αυτά δεν έχει υπάρξει έρευνα που να επιβεβαιώνει κάτι τέτοιο. Αντ’ αυτού ερευνητές από το πανεπιστήμιο της Utah εξέτασαν την εγκεφαλική λειτουργία 1000 ατόμων και δεν κατάφεραν να εντοπίσουν διαφορά στη δραστηριότητα των δυο ημισφαιρίων. Ο μύθος πιθανότατα προέκυψε από την δουλειά του Νομπελίστα Roger Sperry επάνω σε ασθενείς με επιληψία. Ο Sperry προσπάθησε να τους θεραπεύσει αφαιρώντας τους μια περιοχή του εγκεφάλου που ενώνει τα δυο ημισφαίρια και κάπως έτσι θα έδωσε τροφή στο μύθο.

Χρησιμοποιούμε μόνο το 10% του εγκεφάλου μας

Προσωπικά πιστεύω πως πρόκειται για το μύθο που ακούμε συχνότερα και κάτι που και ο ίδιος πίστευα για αρκετό διάστημα ότι αληθεύει. Από εξελικτική άποψη θα ήταν τρομερή σπατάλη πόρων να αναπτύξουμε έναν τόσο μεγάλο εγκέφαλο για να χρησιμοποιούμε μόλις το 10%. Στην πραγματικότητα χρησιμοποιούμε σχεδόν ολόκληρο τον εγκέφαλο μας ακόμη και για τις πιο απλές και βιαστικές εργασίες. Παρόλα αυτά υπάρχουν κάποια "αποθεματικά" τα οποία δε λειτουργούν πάντα και έχουν βοηθήσει ανθρώπους να λειτουργούν σχεδόν κανονικά παρά το γεγονός ότι έχουν χάσει μέρος του εγκεφάλου τους.

Όλοι μας έχουμε δικό μας τρόπο εκμάθησης

Από μικροί μαθαίναμε ότι ο καθένας μας έχει το δικό του τρόπο και στυλ εκμάθησης. Δηλαδή ήμασταν σε θέση να αφομοιώσουμε καλυτέρα κάποιες πληροφορίες γραπτά, προφορικά ή οπτικά. Υπάρχουν πολύ ελάχιστα δεδομένα στην βιβλιογραφία για να υποστηρίξουν ότι ο καθένας μας έχει δικό του τρόπο εκμάθησης που μπορεί να αφομοιώνει καλύτερα τις πληροφορίες. Επίσης οι πιο πρόσφατες έρευνες που σύγκριναν τα αποτελέσματα εξετάσεων αυτών που μελετούσαν με βάση το δικό τους τρόπο εκμάθησης και αυτούς που μελετούσαν με πιο παραδοσιακές μεθόδους, δεν βρήκαν κάποια αξιόλογη διαφορά στα αποτελέσματα.

Ξεκινάει η έκπτωση των γνωστικών δεξιοτήτων μετά τα 40

Αν και υπάρχει μια πολύ μικρή αλήθεια σε αυτό, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Σίγουρα οι γνωστικές δεξιότητες αρχίζουν να φθίνουν μετά από κάποια ηλικία αλλά ο αριθμός 40 είναι τελείως αυθαίρετος και δεν έχει κάποια στατιστική αξία ή σημασία στον πραγματικό κόσμο, καθώς δε συμβαίνει κάποια αλλαγή στη δομή και την λειτουργία του εγκεφάλου. Μάλιστα από ότι δείχνουν όλα το να γερνάς ίσως να έχει και κάποια οφέλη στον εγκέφαλο. Για παράδειγμα οι γηραιότεροι άνθρωποι τείνουν να έχουν καλύτερο λεξιλόγιο, να μπορούν να ξεχωρίσουν καλύτερα τις αποχρώσεις στο λόγο και να μπορούν να συγκρατούν τα συναισθήματα τους καλύτερα, χαρακτηριστικά που σε άλλες εποχές τους έκαναν να φαίνονται “σοφότεροι”.

Άντρες και γυναίκες μαθαίνουν διαφορετικά

Αυτός ο μύθος βασίζεται σε υποθέσεις ότι οι άντρες έχουν μεγαλύτερο εγκέφαλο οπότε και η διαδικασία της μάθησης θα είναι διαφορετική. Κάτι τέτοιο δε θα μπορούσε να ισχύει βέβαια μιας και οι όποιες διαφορές στο μέγεθος του εγκεφάλου είναι σχετικές και ακολουθούν το μέγεθος του υπόλοιπου σώματος. Επίσης δεν υπάρχει καμία έρευνα μέχρι στιγμής που να έχει εντοπίσει διαφορές στον τρόπο που επικοινωνούν οι νευρώνες μεταξύ των δύο φύλων. Επομένως μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι αν υπάρχει διαφορά στην εκμάθηση αυτή θα έχει να κάνει με το άτομο και όχι με το φύλο.

Υπάρχουν μόνο 5 αισθήσεις

Από μικροί στο σχολείο μαθαίνουμε πως το σώμα μας βασίζεται σε πέντε αισθήσεις (όραση, ακοή, γεύση, όσφρηση και αφή) για να εξερευνήσει τον κόσμο γύρω του. Αν και είχαν δίκιο εν μέρει, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη όσον αφορά τον κόσμο των αισθήσεων και την ποικιλία των ερεθισμάτων που μπορεί να επεξεργαστεί ο εγκέφαλός μας. Κάποιοι νευροεπιστήμονες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ίσως να έχουμε έως και 21 τρόπους να αντιλαμβανόμαστε διαφορετικά πράγματα. Όταν λέμε παραπάνω αισθήσεις δεν εννοούμε την έκτη αίσθηση και την ικανότητα να βλέπει κανείς νεκρούς όπως στην ταινία. Για παράδειγμα ακόμη και η πείνα και η δίψα θεωρούνται αισθήσεις. Η αίσθηση της θερμότητας αλλά και η αίσθηση της ιδιοδεκτικότητας, (να γνωρίζουμε σε τι θέση βρίσκονται τα μέλη του σώματος ακόμη και με τα μάτια κλειστά) είναι ίσως από τις σημαντικότερες.

Οι εγκεφαλικές βλάβες είναι πάντα μόνιμες

Ο εγκέφαλος ελέγχει τα πάντα στο σώμα μας και είναι το μέρος όπου ζει η συνείδησή μας, επομένως οποιαδήποτε βλάβη του είναι πολύ σοβαρή. Στο παρελθόν οι ερευνητές πίστευαν πως είχαμε ένα συγκεκριμένο αριθμό εγκεφαλικών κυττάρων και δεν μπορούσαμε να αναπτύξουμε καινούργια. Πλέον όμως γνωρίζουμε πως ο εγκέφαλος μπορεί να παράγει νέα κύτταρα και να επισκευάσει σε ένα μικρό βαθμό κάποιες βλάβες. Επίσης λόγω της πλαστικότητας που παρουσιάζει μπορεί να στηριχθεί στα εναπομείναντα μέρη του για να εκτελέσει κάποιες βασικές λειτουργίες.

Το αλκοόλ σκοτώνει τα εγκεφαλικά κύτταρα

Άλλη μια περίπτωση που θα μπορούσε να είναι αλήθεια όμως δεν είναι. Υπό προϋποθέσεις το αλκοόλ θα μπορούσε να προκαλέσει εγκεφαλικές βλάβες, αλλά αυτές οι προϋποθέσεις είναι η κατανάλωση τεράστιων ποσοτήτων αλκοόλ που πρώτα θα προκαλούσαν δηλητηρίαση. Επομένως η λογική και υπεύθυνη κατανάλωσή του πιθανότατα δε θα προκαλέσει κάποιο πρόβλημα στα εγκεφαλικά σας κύτταρα.

Ξέρουμε τι θα μας κάνει χαρούμενους και τι στεναχωρημένους

Το συγκεκριμένο μου έκανε εντύπωση μπορώ να πω. Λίγο πολύ όλοι μας γνωρίζουμε τι μας κάνει χαρούμενους και τι όχι, παρόλα αυτά οι έρευνες δείχνουν πως υπερεκτιμούμε το πόσο χαρούμενους ή στεναχωρημένους θα μας κάνουν ορισμένες κοινωνικές περιστάσεις. Με πιο απλά λόγια δεν μπορούμε να προβλέψουμε το πώς θα νιώσουμε σε διάφορα γεγονότα και ακόμη εάν το πετύχουμε είναι επειδή θα έχουμε πείσει τον εαυτό να πιστέψει συγκεκριμένα πράγματα.

Η κλασσική μουσική σε κάνει εξυπνότερο

Ο μύθος αυτός προέρχεται από τα αποτελέσματα μιας έρευνας του 1950. Οι ερευνητές είδαν πως όταν οι σπουδαστές του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας άκουγαν 10 λεπτά Mozart πριν από ένα IQ τεστ βελτίωναν τα αποτελέσματά τους κατά 8 πόντους. Το φαινόμενο ονομάστηκε Mozart effect. Έκτοτε όμως η μελέτη θεωρείται αμφιλεγόμενη μιας και δεν μπόρεσε να επαναληφθεί ποτέ με τα ίδια αποτελέσματα. Οι επιστήμονες επισήμαναν πως τα καλύτερα αποτελέσματα των σπουδαστών σε ορισμένα ζητήματα ήταν τυχαία χωρίς να γίνουν εξυπνότεροι.