Ο φόβος στα βιντεοπαιχνίδια

Πριν ξεκινήσετε, βάλτε αυτό να παίζει στο background.

Έχετε συνειδητοποιήσει, ότι ενώ ο φόβος είναι ένα δυσάρεστο συναίσθημα, ο άνθρωπος αρέσκεται και πολλές φορές εθίζεται στο να φέρνει τον εαυτό του σε αυτή τη θέση. Δεν το κάνουν όλοι, αλλά, το ξέρω, είστε πάρα πολλοί αυτοί που σας αρέσει να φοβάστε όταν παίζετε ένα βιντεοπαιχνίδι, την ώρα βλέπετε μία ταινία ή ακόμη και όσο διαβάζετε ένα βιβλίο. Δε θα μπω στη διαδικασία να σας αναλύσω για πιο λόγο συμβαίνει κάτι τέτοιο -άλλωστε, δεν είμαι ειδικός- αλλά υπάρχει επιστημονική εξήγηση γι’ αυτήν την αφύσικη συμπεριφορά των ανθρώπων. Οι ειδικοί λένε πως εκκρίνονται ουσίες στον οργανισμό, κάποια σημεία και όργανα του σώματος, με πρωτεργάτη τον εγκέφαλο, συνεργάζονται με λεπτομέρεια και δημιουργούν μία παράξενη συγκυρία, μία αδιανόητη κατάσταση: να μας αρέσει να φοβόμαστε, ενώ εκ φύσεως κάτι τέτοιο δε το θέλουμε και δεν πρέπει να μας αρέσει.

Αρχικά θα πρέπει να αποσαφηνίσουμε τι είναι ο φόβος. Ο φόβος, σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια του διαδικτύου, είναι ένα βασικό συναίσθημα του ανθρώπου που προκαλείται από τη συνειδητοποίηση ενός πραγματικού ή πλασματικού κινδύνου ή απειλής. Είναι ένας μηχανισμός προστατευτικού χαρακτήρα, μια φυσιολογική αμυντική αντίδραση του οργανισμού χωρίς να απαιτείται συνειδητή σκέψη. Ο φόβος πρέπει να διακρίνεται από τη σχετική συναισθηματική κατάσταση του άγχους το οποίο εκδηλώνεται ως εσωτερική ένταση και το οποίο συνήθως συμβαίνει χωρίς την ύπαρξη οποιασδήποτε εξωτερικής απειλής, απειλής μάλιστα που γίνεται αντιληπτής ως ανεξέλεγκτης ή αναπόφευκτης. Στην περίπτωση της συναισθηματικής κατάστασης του φόβου έχουμε να κάνουμε σχεδόν πάντα με μελλοντικά γεγονότα, με καταστάσεις ή συμπεριφορές τις οποίες μπορούμε να διαφύγουμε ή να αποφύγουμε.

Ο φόβος θα μπορούσε επίσης να είναι μια στιγμιαία αντίδραση σε κάτι που συμβαίνει στο παρόν. Αυτή η στιγμιαία αντίδραση αποτελεί και εργαλείο των περισσοτέρων βιντεοπαιχνιδιών και ταινιών τρόμου. Τα “boo scares”, όπως είναι ευρέως γνωστά, έχουν σχετικά αθώα αποτελέσματα στους υγιείς ανθρώπους, ωστόσο μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού και κυρίως στους καρδιοπαθείς. Γι’ αυτό άλλωστε, αυτοί που αντιμετωπίζουν προβλήματα με την καρδιά τους, αποφεύγουν να έρχονται σε συνθήκες που τους φέρνουν τα βιντεοπαιχνίδια και οι ταινίες τρόμου.

Όταν όμως ο φόβος συνεχίζει να υφίσταται, ενώ δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος και σε καταστάσεις υπερβολικού στρες, τότε μετατρέπεται σε φοβία και γίνεται εμπόδιο στη φυσιολογική αντιμετώπιση της καθημερινότητας του ατόμου.

Όταν όμως ο φόβος συνεχίζει να υφίσταται, ενώ δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος και σε καταστάσεις υπερβολικού στρες, τότε μετατρέπεται σε φοβία και γίνεται εμπόδιο στη φυσιολογική αντιμετώπιση της καθημερινότητας του ατόμου. Η φοβία είναι ένας επίμονος και παράλογος φόβος κάποιου συγκεκριμένου αντικειμένου ή κατάστασης, που έχει ως αποτέλεσμα την επιθυμία αποφυγής αυτού αντικειμένου ή της κατάστασης που στην πραγματικότητα δεν αποτελεί σπουδαία πηγή κινδύνου.

Προς το παρόν, σε αυτό που θέλω να σταθώ είναι στο πόσο πιο σημαντική συμμετοχή έχουν τα βιντεοπαιχνίδια στο συναίσθημα που περιέγραψα στην αρχή του κειμένου. Οι διαφορές που υφίστανται από τα υπόλοιπα ψυχαγωγικά μέσα που επιδιώκουν τη εκφόβιση του θεατή/αναγνώστη είναι πραγματικά τεράστιες. Σε μία ταινία ή ένα βιβλίο, είσαι απλά θεατής. Κάθεσαι, κατεβάζεις τα ρολά της όλης της σωματικής δραστηριότητας και απλά αφήνεις τα μάτια, τα αφτιά και τον εγκέφαλο να δεχτούν τα μηνύματα που θα σε τρομάξουν και θα σε φοβίσουν.

Ο δέκτης, όμως, δεν είσαι εσύ, αλλά ο πρωταγωνιστής της ταινίας ή του βιβλίου. Δε μπορείς να επέμβεις, δε μπορείς να τον προστατέψεις. Μπορείς, είτε απλά να το δεις, ή να κλείσεις τα μάτια και να το αφήσεις να γίνει μόνο του. Και όχι, στη ταινία και στα βιβλία, κανείς δε σε ρωτάει και, φυσικά, κανείς δε σε περιμένει. Σαφέστατα και οι ακραίες εικόνες ή ήχοι, είτε είσαι απλά παρατηρητής, είτε συμμετέχεις ενεργά στην εκδήλωσή τους, θα φέρουν το ίδιο σχεδόν αποτέλεσμα. Θα σε τρομάξουν και θα σε κάνουν να νιώσεις άσχημα –ασχέτως αν αυτό στην πορεία θα αρχίσει να σου αρέσει.

Τα βιντεοπαιχνίδια, όμως, βασίζονται σε μία εντελώς διαφορετική μεθοδολογία. Θεωρητικά, ναι, δεν υπάρχει ο εαυτός μας στο παιχνίδι και προφανώς δεν είμαστε εμείς ο δέκτης των μηνυμάτων. Στην πραγματικότητα, όμως, μπορεί ο πρωταγωνιστής να μη μοιάζει με εσένα και μην τον λένε Σάκη, Γιάννη ή Χρήστο, αλλά είσαι εσύ, εγώ, ο Γιάννης και Χρήστος. Εμείς είμαστε αυτοί που πρέπει να πάρουμε τις αποφάσεις, εμείς είμαστε αυτοί που πρέπει να προστατέψουμε τους εικονικούς εαυτούς μας, εμείς είμαστε αυτοί που θα τιμωρηθούμε για τα λάθη μας. Οι εαυτοί μας θα ανοίξουν πόρτες που δεν πρέπει, και εμείς είμαστε αυτοί που θα φταίμε αν το πρόσωπο που χειριζόμαστε βρεθεί θύμα κάποιας πολύ δυσάρεστης κατάστασης.

Έχετε σκεφτεί ποτέ πόσο απάνθρωποι γινόμαστε στα βιντεοπαιχνίδια; Όχι απλά σκοτώνουμε άλλους, αλλά μας αρέσει να φέρνουμε σε τραγικές καταστάσεις τους πρωταγωνιστές, δηλαδή τους εαυτούς μας.

Η τύχη αυτού που αφενός βλέπουμε στην οθόνη, αφετέρου το ελέγχουμε από το χειριστήριο ή το πληκτρολόγιο, είναι εξολοκλήρου στα δικά μας χέρια. Έχετε σκεφτεί ποτέ πόσο απάνθρωποι γινόμαστε στα βιντεοπαιχνίδια; Όχι απλά σκοτώνουμε άλλους, αλλά μας αρέσει να φέρνουμε σε τραγικές καταστάσεις τους πρωταγωνιστές, δηλαδή τους εαυτούς μας. Γιατί δε νομίζω πως ένας νοήμων άνθρωπος της κανονικής ζωής θα άνοιγε μια πόρτα που από πίσω της ακούγονται ήχοι θυρίων.

Αυτή όμως είναι και η γλύκα αυτού του μέσου. Έχουμε να κάνουμε με αλληλεπίδραση και συμμετοχή και δε λειτουργούμε απλά ως παρατηρητές. Αρκεί βέβαια να συνειδητοποιήσουμε και να επιδιώκουμε πως όλα αυτά που κάνουμε στους εικονικούς κόσμους, να μένουν εκεί και να μην επηρεάζουν την κανονική μας ζωή. Και η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν περιπτώσεις παιχνιδιών που μπορούν να επηρεάσουν, με αρκετούς τρόπους, τη ζωή του ατόμου που ήρθε σε επαφή μαζί τους. Η κοινότητα των…εξυπνάκηδων καναλαρχών και δημοσιογράφων έχει βρει την εύκολη λύση: η βία στα παιχνίδια θα φέρει βία και στην κανονική ζωή. Όχι κύριοι των πανεπιστημίων, όποιος αρπάζει ένα όπλο σε ένα παιχνίδι, δε σημαίνει ότι θα αρπάξει ένα όπλο και στην κανονική ζωή. Η έκθεση στη βία δεν είναι, δυστυχώς, η μοναδική απειλή στα βιντεοπαιχνίδια και πολλοί συνεχίζουν να εθελοτυφλούν.

Ξέρετε πόσος κόσμος αντιμετωπίζει ψυχολογικές διαταραχές, νυχτερινούς τρόμους (φαινόμενο που εμφανίζεται όσο το άτομο κοιμάται) και άλλες ψυχικές και νευρολογικές παθήσεις επειδή ακριβώς δεν είναι ώριμοι να διαχειριστούν τα μηνύματα που δέχεται ο εγκέφαλος από ένα βιντεοπαιχνίδι τρόμου; Ξέρετε πόσες ήταν οι νύχτες που ξύπνησα πανικόβλητος, ειδικά όταν ήμουν πιτσιρικάς, και έψαχνα δίπλα μου για τον Pyramid Head ή νόμιζα πως με ξυπνούσε η βαριά αναπνοή της Lisa από την καλύβα του Resident Evil; Είναι περιπτώσεις, που εμφανίζονται σταδιακά, είναι «μικρόβια» που φυτεύονται στο κεφάλι και δρουν ύπουλα. Δεν είναι, δηλαδή, εμφανέστατα περιστατικά, για τα οποία μπορείς εύκολα να βρεις την αιτία. Και το χειρότερο είναι ότι για τέτοια περιστατικά, ελάχιστοι θα ζητήσουν τη βοήθεια κάποιου ειδικού (πχ γιατρού).

Προσωπικά, δούλεψα αρκετά ώστε να καταφέρω να ωριμάσω και να κάνω τον εαυτό μου να διαχειρίζεται το πρόβλημα (γιατί περί προβλήματος πρόκειται) του φόβου. Από αυτές τις γραμμές, θέλω να επισημάνω σε αυτούς που τις διαβάζουν πως η έκθεση σε παιχνίδια τρόμου, πρέπει να συνοδεύεται και από ωριμασμένη συνείδηση. Όσοι δε μπορείτε να το διαχειριστείτε και αφού παίξατε κάποιο παιχνίδι τρόμου, παρατηρείτε παράξενα σημεία στη ψυχολογία σας, καλύτερα να το παρατήσετε.

Όχι, δε θέλω να σας τρομοκρατήσω, ούτε να σας αποτρέψω να ασχολείστε με τη θεματολογία του τρόμου στα βιντεοπαιχνίδια. Απεναντίας, δηλώνω λάτρης του horror genre και μπορώ, σε κάποιο άλλο άρθρο, να τεκμηριώσω και να αποδείξω το πόσο χρήσιμα είναι τα horror games στο μέσο. Απλά, οι σωστοί gamers που αγαπούν και σέβονται αυτό το πράγμα που λέγεται gaming, θα πρέπει να γνωρίζουν και να αποδέχονται όλες τις πτυχές της αγαπημένου αυτού σπορ, ακόμη και αυτές που δε μας αρέσει ή καλύτερα αποφεύγουμε να συζητάμε. Άλλωστε, αν δεν έχουμε ολοκληρωμένη και σφαιρική άποψη γι’ αυτήν την ενασχόληση, κατά πάσα πιθανότητα δε μπορούμε και την απολαύσουμε στο έπακρο.

Ποια είναι η δική σας άποψη επί του θέματος; Παίζετε horror παιχνίδια και αν ναι, ποια είναι τα συναισθήματα που σας προκαλούν; Έχετε να περιγράψετε συγκεκριμένα περιστατικά; Περιμένω τις απόψεις σας στα σχόλια.