Ο εγκέφαλός μας συρρικνώνεται και οι επιστήμονες δε γνωρίζουν το λόγο

Οι εγκέφαλοι του σύγχρονου ανθρώπου είναι κατά 13% μικρότεροι από αυτούς του Homo sapiens που έζησε πριν 100.000 χρόνια. Οι επιστήμονες δεν έχουν βρει ακόμα το λόγο.

Ο μεγάλος εγκέφαλός μας είναι αυτό που μας έχει ξεχωρίσει από άλλα είδη. Συγκριτικά με άλλα είδη παρόμοιου μεγέθους με εμάς, οι εγκέφαλοί μας είναι γιγάντιοι. Από τον τελευταίο κοινό μας πρόγονο με τους χιμπατζήδες πριν 6 εκατομμύρια χρόνια, ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει τετραπλασιαστεί σε μέγεθος. Ωστόσο, μελέτες δείχνουν πως αυτή η τάση έχει αντιστραφεί μετά το Homo sapiens.

Τα κρανία των σύγχρονων αντρών και γυναικών είναι κατά μέσο όρο 12.7% μικρότερα από τα κρανία των Homo sapiens που έζησαν κατά την τελευταία εποχή των Παγετώνων.

Ο παλαιοανθρωπολόγος Ian Tattersall πιστεύει πως η συρρίκνωση ξεκίνησε πριν 100.000 χρόνια, σε μία εποχή που οι άνθρωποι άλλαξαν τρόπο σκέψης και πέρασαν σε αυτό που ονομάζει “συμβολική επεξεργασία πληροφορίας”, έναν πιο αφηρημένο τρόπο σκέψης για να καταλάβουν καλύτερα το περιβάλλον τους.

Καθώς οι μικρότεροι και καλύτερα οργανωμένοι εγκέφαλοι μπορούσαν να πραγματοποιήσουν πιο περίπλοκους υπολογισμούς, οι μεταβολικά απαιτητικοί μεγαλύτεροι εγκέφαλοι δε χρειάζονταν. Αυτή ήταν μία εποχή όπου οι άνθρωποι ξεκίνησαν να παράγουν συμβολικά τεχνουργήματα και χαράξεις με ουσιώδεις γεωμετρικές εικόνες.

Ο Tattersall πιστεύει πως ο καταλύτης αυτής της αλλαγής στη σκέψη ήταν η εφεύρεση της γλώσσας. Αυτό οδήγησε στην αναδιοργάνωση των συνάψεων του εγκεφάλου σε μία πιο μεταβολικά αποδοτική δομή.

Πιθανώς οι πρόγονοί μας να επεξεργάζονταν την πληροφορία με έναν πιο ευθύ τρόπο και η ευφυία να ήταν ανάλογη με το μέγεθος του εγκεφάλου. Αλλά ο τρόπος σκέψης σε εμάς είναι διαφορετικός. Αποδομούμε τον κόσμο γύρω μας σε ένα λεξικό αφηρημένων συμβόλων και αναδομούμε αυτά τα σύμβολα για να κάνουμε ερωτήσεις. Αυτού του είδους η συμβολική σκέψη πρέπει να απαιτούσε ένα πιο περίπλοκο σύνολο συνδέσεων μέσα στον εγκέφαλο. Πιστεύω πως το να έχουμε αυτές τις επιπλέον συνδέσεις, επέτρεψε στον εγκέφαλο να λειτουργεί με έναν πιο αποδοτικό ενεργειακά τρόπο.

Ωστόσο άλλοι παλαιοντολόγοι, βασισμένοι στο αρχείο απολιθωμάτων, θεωρούν πως η συρρίκνωση του εγκεφάλου μας δεν έγινε πριν 100.000 χρόνια αλλά πιο πρόσφατα, πριν περίπου 17.000 χρόνια. Αυτό αφαιρεί από την εξίσωση την εφεύρεση της γλώσσας και πιστεύουν πως η αλλαγή του κλίματος εξηγεί καλύτερα την αλλαγή του μεγέθους του εγκεφάλου.

Αυτό που είδαμε μελετώντας τα κρανία 298 Homo sapiens, ήταν πως το θερμότερο κλίμα οδηγούσε σε μικρότερο μέγεθος εγκεφάλων στους ανθρώπους και το ψυχρότερο κλίμα σε μεγαλύτερο μέγεθος.

Ξέρουμε πως οι άνθρωποι που ζούσαν σε θερμότερα κλίματα ανέπτυξαν πιο ψηλά και λεπτά σώματα για να μεγιστοποιήσουν την απώλεια θερμότητας. Έτσι, είναι πιθανόν και οι εγκέφαλοι να εξελίχθηκαν παρόμοια, με τους μικρότερους εγκεφάλους να επιτρέπουν την ταχεία απώλεια θερμότητας.

Ο εγκέφαλός μας είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής ενέργειας του σώματός μας. Αποτελεί μόλις το 2% της μάζας μας αλλά καταναλώνει το 20% της μεταβολικής μας ενέργειας σε αδράνεια. Έτσι, αν είναι ένας μεγάλος καταναλωτής ενέργειας και θερμότητας, τότε θα πρέπει να προσαρμοστεί στο κλίμα και αυτός. Η θεωρία μας είναι πως οι μικρότεροι εγκέφαλοι διανέμουν καλύτερα τη θερμότητα και έχουν χαμηλότερες θερμοκρασίες.