Περί φανατισμού και άλλων δαιμονίων

Ο φανατισμός είναι το πιο εύκολο πράγμα στον κόσμο. Χαρίζει ασφάλεια, σταθερότητα, και καθοδήγηση με ένα ξεκάθαρο νόημα. Εμπεριέχει έντονα το συναίσθημα του “ανήκειν” -γιατί ποτέ δεν θα φανατιστείς ολομόναχος σε κάτι-, δεν αφήνει χώρο σε δεύτερες σκέψεις, χαρίζει ένα σταθερό εσωτερικό “στήριγμα”. Δε χρειάζεται κόπο εξάλλου προσφέρει απλόχερα όλες τις απαντήσεις πάνω στον τομέα της επιρροής του, είτε αυτός είναι τόσο μικρός όσο η σχέση με ένα αθλητικό σωματείο, είτε τόσο απόλυτος όσο ο καθορισμός ολόκληρης της κοσμοθεωρίας που επιφέρει ο θρησκευτικός φανατισμός. Όλα αυτά με ένα και μόνο αντάλλαγμα: να “κλείσεις” τον εγκέφαλό σου, να πατήσεις εκείνο το μαγικό κουμπάκι που απενεργοποιεί την ειλικρινή, άσπιλη από συναισθήματα και εγωισμό, λογική ικανότητα του μυαλού σου.

Ο φανατισμός είναι το πιο εύκολο πράγμα στον κόσμο. Και το χειρότερο. Γιατί θρέφει και θρέφεται από τον εγωισμό και τη δίψα όχι μόνο για αποδοχή αλλά για κάποιου είδους εξουσία και ανωτερότητα. Χρειάζεται επιβεβαίωση και αυτοεπιβεβαίωση πως αυτό που κάνει ή υποστηρίζει είναι σημαντικό και δεν έχει χαραμίσει τόση ενέργεια σε κάτι ανούσιο και “ελλατωματικό” και όταν τη βρίσκει νιώθει μια τεράστια ανάταση, νιώθει δικαιωμένος. Ο φανατισμός επιζητά συνεχώς τη δικαίωση. Είναι δηλαδή μια ακραία μορφή ανασφάλειας.  Ο φανατισμένος δεν μπορεί να δει κριτικά ούτε και να δεχτεί από άλλους την παραμικρή κριτική προς αυτό που αγαπάει φανατισμένα, γιατί έχει δεθεί τόσο άρρηκτα μαζί του σε συναισθηματικό επίπεδο που εκλαμβάνει προσωπικά οποιοδήποτε σχόλιο. Ο φανατισμένος αγαπάει απόλυτα, όπως ακριβώς ο ερωτευμένος και αυτή η ακρότητα των συναισθημάτων του, εκφράζεται και με ακραίους τρόπους. Είναι μια απλοϊκή, μπακαλίστικη ψυχανάλυση αλλά έτσι και αλλιώς δεν είχα σκοπό να φτάσω εις βάθος, δεν μπορώ εξάλλου.

Ήθελα να καταλήξω απλά στο αυτονόητο: ότι ο φανατισμός είναι ζημιογόνος τόσο για το ίδιο το άτομο όσο και για τους γύρω του. Θα μου πείτε τι κάθομαι και σας αραδιάζω τώρα μέρες που είναι, σε ένα site που ασχολείται με βιντεοπαιχνίδια. Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται σταθερά μέσα μου μια απέχθεια προς οποιαδήποτε μορφή φανατισμού και απλά ήθελα να μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκόρπιες σκέψεις που αφορούν και τις δικές μας κλίκες. Και όταν εννοώ δικές μας, εννοώ τη κουλτούρα των βιντεοπαιχνιδιών. Είναι αμέτρητες οι φορές που έχουν παρατηρηθεί ακραίες επιθέσεις  απέναντι σε πρόσωπα, εταιρείες, ή και δημιουργίες. Δε με ενδιαφέρει να εξετάσω αν σε επιχειρηματολογικό επίπεδο είχαν δίκιο ή όχι, αλλά να σταθώ στην ένταση και την υπερβολή αυτών των επιθέσεων που, κατά την άποψή μου, καθιστούν όλη την υπόλοιπη συζήτηση περιττή.

Υπάρχουν κάποια πολιτισμένα και ανθρώπινα πλαίσια μέσα στα οποία οφείλει να διεξάγεται μια διαφωνία για να έχει ουσία αλλιώς χάνεται όλο το νόημα της αντιπαράθεσης που δεν είναι κανένα άλλο από το να επιχειρήσει να ρίξει λίγο περισσότερο φως στην “αλήθεια”. Είτε μιλάμε για τον αείμνηστο Roger Ebert, έναν καταξιωμένο κριτικό της 7^ης τέχνης που εξέφρασε την δυσπιστία του για το αν τα βιντεοπαιχνίδια μπορούν να εξελιχθούν σε μια μορφή τέχνης, είτε για την Anita Sarkeesian που τόλμησε να εκφράσει την άποψη περί σεξιστικής αναπαράστασης των γυναικείων χαρακτήρων σε πολλά δημοφιλή παιχνίδια, ή  την περίφημη θύελλα αντιδράσεων για το τέλος της τριλογίας Mass Effect ή το πρόσφατο ατυχές περιστατικό με τον Jimmy Kimmel ή, τελος πάντων, ολόκληρο το ανεκδιήγητο κίνημα του gamergate που δαιμονοποίησε οποιονδήποτε μπορεί να εξέφραζε μια κριτική άποψη απέναντι στα παιχνίδια και την τοξική κουλτούρα του “hardcore gamer”, φοβούμενοι μην τυχόν αλλοιωθεί με κάποιον τρόπο η αγαπημένη τους ασχολία.

Επαναλαμβάνω, δε με ενδιαφέρει να εξετάσω στο παρόν κείμενο το ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο σε όλες αυτές τις αντιπαραθέσεις, αλλά στην οργισμένη και εκτός ορίων αντίδραση πολλών ατόμων παγκοσμίως απέναντι σε απόψεις ή καταστάσεις στις οποίες διαφωνούσαν. Θα πρέπει να καταλάβουμε επιτέλους πως, ακόμα περισσότερο στην εποχή στην οποία ζούμε που παρέχεται στον καθένα μας το βήμα για να βγει και να εκφραστεί δημόσια, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και μετρημένοι στα λόγια και στον τρόπο που τα εκφράζουμε. Δυστυχώς, έχουμε αμαυρώσει την έννοια της ευγένιας, ταυτίζοντάς την πολλές φορές με τη μαλθακότητα και την αδυναμία και όχι με μια παραδοσιακή κοινωνική συμπεριφορά απαραίτητη ανάμεσα σε ανθρώπους με περιστασιακές, τυπικές  ή απρόσωπες σχέσεις όπως ακριβώς αυτές που έχουμε στους εικονικούς μας κόσμους. Θα πρέπει πάντα να επιχειρούμε, προτού εκφραστούμε με βαριές κουβέντες, να τοποθετούμε το συγκεκριμένο θέμα ή διαφωνία στο γενικότερο πλαίσιο της ζωής μας και της κοινωνίας, αξιολογώντας τη βαρύτητά του με ρεαλισμό.

Δεν θεωρώ πως επιτρέπεται να εύχεσαι “καρκίνους” για οποιονδήποτε φυσιολογικό λόγο, πόσο μάλλον όταν μιλάμε για ένα αποτυχημένο αστείο κάποιου ή την άποψη κάποιου άλλου για το μέσο των βιντεοπαιχνιδιών. Το ξαναλέω, μήπως σας διέφυγε: για βιντεοπαιχνίδια! Με τον ίδιο ειρωνικό τόνο θα το έλεγα για οποιοδήποτε άλλο χόμπι, τέχνη, ασχολία, όπως θέλετε πείτε τα. Εδώ εμφανίζεται ένας χοντροκομμένος φανατισμός όπως αυτούς που περιέγραφα πιο πάνω. Και είναι κρίμα διότι γνωρίζουμε πως το μέσο αυτό κουβαλάει ακόμα –στερεοτυπικά- μια κοινωνική “ρετσινιά” και τέτοιες συμπεριφορές μόνο την ενισχύουν.

Οφείλουμε να καταλάβουμε πως είναι θέμα χρόνου τα βιντεοπαιχνίδια να γίνουν κοινώς αποδεκτά ως μέσα έκφρασης και ψυχαγωγίας πέρα από διασκέδασης. Και αν δεν γίνουν, δεν θα φταίει η κοινωνία γι΄αυτό. Η διαδικάσία είναι γνωστή για κάθε νέο μέσο, η κοινωνία έχει αργά αντανακλαστικά αλλά ό,τι άξιζε πάντα επιβίωνε. Βλέπε κινηματογράφο, comics, εμπορική μουσική. Οπότε, υπομονή και κατανόηση. Οι αντιδράσεις των “εξωτερικών” είναι κυρίως λόγω άγνοιας, οι δικές μας όμως; Τι δικαιολογία έχουμε εμείς για τέτοιες ακραίες συμπεριφορές; Ή απλά με την τόσο συχνή  χρήση κάποιων λέξεων, έχει χαθεί το νόημα των λέξεων και εγώ, μάλλον έχω μείνει πίσω; 

Φυσικά αυτές οι καταστάσεις δεν είναι φαινόμενο αποκλειστικό της βιομηχανίας των βιντεοπαιχνιδιών αλλά ένα γενικότερο πρόβλημα ενός κόσμου που ακόμα προσαρμόζεται στις απότομες τεχνολογικές εξελίξεις, στις αλλαγές που έχουν επιφέρει στην επικοινωνία και στην ανθρώπινη “επαφή”. Δεν σου αρέσει κάτι, βρίσκεις αυτόν ή αυτήν που το είπε στα Twitter/ Facebook/ Instagram/ Google+, τους ρίχνεις ένα “ανάθεμα” σαν να μην τρέχει τίποτα και συνεχίζεις τη μέρα σου. Επιμένω όμως πως τα τελευταία χρόνια, στα “λημέρια” μας έχουμε ξεπεράσει τα όρια, τόσο σε πυκνότητα των περιστατικών όσο και έντασης. Οφείλουμε να γίνουμε πιο ήρεμοι και ευγενικοί, πιο συζητήσιμοι, πιο ανοικτοί σε διαφωνίες, σε κριτικές και επικρίσεις, οφείλουμε να επικοινωνούμε με επιχειρήματα τις απόψεις μας, να σκεφτόμαστε διεξοδικά κάτι πριν το γράψουμε δημόσια, να μην ξεχνάμε πως οι έξυπνοι άνθρωποι έχουν το θάρρος να αλλάζουν γνώμη, να εξελίσσονται, να μένουν “ανοικτοί”, να επαναπροσδιορίζουν τις απόψεις τους. Οφείλουμε να θυμόμαστε πως πάντα απέναντί μας βρίσκεται ένας άλλος άνθρωπος με τα δικά του προβλήματα, εμπειρίες και τρόπο σκέψης και φυσικά να θυμόμαστε πως πολλές φορές αντιπροσωπεύουμε εκτός από τον εαυτό μας και τους “gamers”, ως μια αφηρημένη κοινωνική ταμπέλα που καλώς ή κακώς, κουβαλάμε ακόμα. Τα οφείλουμε αυτά κυρίως για τον εαυτό μας αλλά και τα ίδια τα βιντεοπαιχνίδια που τόσο αγαπάμε.