Αφιέρωμα στο 22ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης φέτος γιόρτασε τα 22^α γενέθλιά του, ίσως αρκετά διαφορετικά απ’ όσο θα περίμενε κανείς, αλλά εξακολουθώντας να δίνει δυναμικά το παρόν στην πολυδιάστατη και ρεαλιστική καταγραφή διάφορων εκφάνσεων του μοντέρνου γίγνεσθαι, με γόνιμα ερεθίσματα απ’ όλον τον κόσμο και το βλέμμα στραμμένο σε ζωτικής σημασίας θέματα.

Mε την υποστήριξη της COSMOTE TV ως μέγα χορηγού της, η συγκεκριμένη διοργάνωση διεξήχθη διαδικτυακά από τις 19 έως τις 28 Μαΐου του 2020, με 82.686 δωρεάν εισιτήρια και 167 παραγωγές sold out, κατορθώνοντας να ανταπεξέλθει στην πρόκληση, την οποία έθεσαν οι συνθήκες που επικράτησαν λόγω πανδημίας. Ανταποκρινόμενο αποτελεσματικά στις επιταγές της σύγχρονης πραγματικότητας, το 22^ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης καλώς όρισε έναν σημαντικό αριθμό αξιόλογων συμμετοχών που τιμούν την Τέχνη της Κινηματογράφησης και ειδικότερα εκείνη του Ντοκιμαντέρ.  

Οι Unboxholics έλαβαν μέρος σε αυτήν την ιδιαίτερη εμπειρία θέασης που ναι μεν φέτος δεν συνοδευόταν από φυσική παρουσία στις αίθουσες όπου πραγματοποιούνταν κανονικά μέχρι πέρυσι οι προβολές, αλλά οπωσδήποτε ήταν για ακόμη μία χρονιά ένα πολιτιστικό γεγονός όπου συναντιούνται αριστοτεχνικά η έμπνευση, η δημιουργία, η ετερότητα, και η καινοτόμος ματιά ως προς την πρόσβαση στην γνώση. Επιπλέον, masterclass, ανοιχτές συζητήσεις και διαγωνιστικά δρώμενα για παιδιά και νέους προσέλκυσαν για ακόμη μία φορά αβίαστα το ενδιαφέρον και την εκτίμηση του κοινού.

Με τη σειρά μας, επιβεβαιώνουμε ότι μας εντυπωσίασαν διάφορα διεθνή project που με την πραγματιστικά πιστή απαθανάτιση της ανθρώπινης πρακτικής μας παρακίνησαν να ακολουθήσουμε και άλλες οδούς σκέψης και προβληματισμού. Παρακάτω λοιπόν, σας μεταφέρουμε τις εντυπώσεις μας για τα ξεχωριστά αυτά αφηγήματα που είδαμε:

Ενότητα: Ανθρωπόκαινος

Ανθρωπόκαινος: H εποχή του ανθρώπου | Anthropocene: The Human Epoch (2018)

Η Jennifer Baichwal και οι συνεργάτες της, Edward Burtynsky και Nicholas de Pencier επιμελήθηκαν ένα ντοκιμαντέρ που μας συστήνει με μία ανατρεπτική θεωρία την οποία εισήγαγε το 2016 μία ομάδα ειδικών, η Ομάδα Εργασίας Ανθρωπόκαινου, υποστηρίζοντας πως η Ολόκαινος Εποχή που εγκαινιάστηκε πριν από σχεδόν 12.000 χρόνια, τώρα πια έχει εκπνεύσει. Μάλιστα, η Γη έχει μεταβεί σε μία νέα γεωλογική φάση την οποία οι παραπάνω επιστήμονες αποκαλούν ως Ανθρωπόκαινο εξαιτίας των ριζικών μεταβολών που έχουν προκληθεί στην μορφολογία του πλανήτη λόγω του ανθρώπινου παράγοντα. Η κινηματογραφική αυτή δουλειά προχωρά σε μία ενδελεχή, ωμά αληθινή και πολυεπίπεδη ανάλυση της παρέμβασης του ατόμου σε όλο το φάσμα της φύσης και της ζωής τονίζοντας τις επιζήμιες επιπτώσεις που συνεπάγεται η ανεξέλεγκτη και μυωπικά εγωιστική στάση του απέναντι στο περιβάλλον, ενώ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για μία επικείμενη μη αναστρέψιμη καταστροφή. Καθώς η υπνωτιστική φωνή της Alicia Vikander μας διηγείται τα ανωτέρω, μας προτρέπει να αναλογιστούμε το δυσοίωνα φουτουριστικό σενάριο που έχει ξεκινήσει καιρό τώρα να εκδηλώνεται, παροτρύνοντάς μας παράλληλα να κινητοποιηθούμε για την επιδίωξη μίας πιο βιώσιμης και υγιούς έκβασης στην ιστορία που μένει να γραφτεί.

Ενότητα: Διεθνές Διαγωνιστικό Ντοκιμαντέρ Μεγάλου Μήκους

Αργή ενημέρωση | Slow News (2020)

Ο Alberto Puliafito υπογράφει ένα ντοκιμαντέρ που προσανατολίζεται στην ανάδειξη της ονομαζόμενης αργής ενημέρωσης. Οι πάμπολλες πηγές πληροφόρησης και οι αθρόες ροές περιεχομένου διχάζουν τον δέκτη ως προς την αξιοπιστία τους, με την αντίφαση που αντιμετωπίζει όσον αφορά την πρόσληψη της πληροφορίας να εντείνεται αφού συγχρόνως μπορεί να πιστέψει, αλλά και να αμφιβάλλει για τα πάντα. Υλικό από social media, βίντεο, απάτες και ψευδείς ειδήσεις είναι μόνο μερικά απ' όσα συνθέτουν το τοπίο της σημερινής επικοινωνίας. Η φρενήρης ταχύτητα των κοινωνιών και ο καταιγισμός πληροφοριών που δέχεται ο πολίτης βομβαρδιζόμενος καθημερινά από χιλιάδες μηνύματα έχουν καταστήσει ολοένα και πιο επιτακτική την ανάγκη για εύρεση μίας άλλης, λιγότερο συμβατικής αλλά πιο λειτουργικής προσέγγισης στην ενημέρωση. Συνεπώς, με γνώμονά τους αυτό, μικρές κοινότητες ανεξάρτητων εκπροσώπων του δημοσιογραφικού κλάδου ενώνονται ανά την υφήλιο και αντιστέκονται σθεναρά στο μέχρι πρότινος ισχύον ρεύμα πληροφόρησης. Επιλέγουν να εφαρμόσουν πρακτικές που επιβραδύνουν τους ασθματικούς ρυθμούς, ρίχνοντας το κέντρο βάρους σε μία έγκυρη, ποιοτική και επίκαιρη ενημέρωση μακριά από το τρέχον δυσανάλογα γρήγορο μοντέλο αλλά χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τρέχουν πίσω από τις εξελίξεις.

Ενότητα: Διεθνές Διαγωνιστικό «Newcomers»

#387 (2019)

Μέσα από την ντοκουμενταρίστικη αυτήν απόπειρα της Madeleine Leroyer, αναβιώνει ένα τραγικό ναυάγιο που σημειώθηκε τον Απρίλιο του 2015 με 800 πρόσφυγες οι οποίοι έπλεαν ανοιχτά της Λιβύης. Εκατοντάδες από τις σορούς που ανασύρθηκαν μετά την ανέλκυση του σκάφους από το βυθό, εξακολουθούν να μένουν χωρίς ταυτότητα, με σημείωση έναν απλό αριθμό που τις εντάσσει σε μία απρόσωπη λίστα θυμάτων, περνώντας με την πάροδο του χρόνου στη λησμονιά. Μοναδικό ενθύμιο από το θλιβερό συμβάν αποτελούν τα υπάρχοντα των θανόντων όπως ενδύματα, χρήματα, φθαρμένες φωτογραφίες και γράμματα όμοια πια με κτερίσματα που τους συνόδευσαν σε έναν υδάτινο τάφο. Οι ειδικοί που προσπαθούν μέσα από διεξοδική έρευνα να ανακαλύψουν ποιοι ήταν αυτοί οι εκλιπόντες, με σεβασμό προς την ανθρώπινη ύπαρξη απευθύνουν με τον δικό τους τρόπο μία ιδιότυπη επικήδεια ωδή σε όλους αυτούς που είδαν να φτάνει τόσο πρόωρα η δύση της ζωής τους.

Ενότητα: Top Docs

Αυτό δεν είναι ταινία| This Is Not a Movie (2019)

Ο κύριος άξονας του άκρως διεισδυτικού ντοκιμαντέρ του Yung Chang περιστρέφεται γύρω από τον Robert Fisk, καταξιωμένο Άγγλο συγγραφέα και πολεμικό ανταποκριτή της The Independent ο οποίος μοιράζεται μέσα από μία αποκαλυπτική συνέντευξη τις καθοριστικές στιγμές από την μακρά πορεία του στην κάλυψη κρίσεων στη Μέση Ανατολή και αλλού. Ο άνδρας αυτός χρησιμοποιώντας ως βάση του την Βηρυτό για πάνω από τρεις δεκαετίες παρά το όποιο ρίσκο υπηρετεί με επιμονή και σθένος την δημοσιογραφία και την διασταύρωση της αλήθειας πασχίζοντας να μεταφέρει έγκαιρα τον παλμό διεθνών γεγονότων και συγκρούσεων όπως άλλωστε έκανε στον εμφύλιο του Λιβάνου, την Ιρανική εξέγερση τέλη του 1970, τον Πόλεμο του Κόλπου, την διαμάχη Ιράν-Ιράκ, το εκρηκτικό σκηνικό στο Αφγανιστάν το 2001 και την εισβολή στο Ιράκ το 2003, και τον συριακό πόλεμο. Αφοπλιστικά ευθύς στα λεγόμενά του και δοσμένος στην αποστολή του ως ρεπόρτερ, ανατρέχει σε όσα συνθέτουν το πολυσχιδές σύνολο των συγκλονιστικών εμπειριών του καταλήγοντας στην αδιαπραγμάτευτη πίστη για το επάγγελμά του ότι: «Αυτό που μπορούμε να κάνουμε εμείς οι δημοσιογράφοι είναι να γράφουμε για όσα βλέπουμε με τα ίδια μας τα μάτια. Να αφήσουμε μία άμεση και συναισθηματική καταγραφή για όσους δεν έχουν γεννηθεί ώστε να μην μπορεί να πει κανείς: “Αυτό δεν συνέβη ποτέ, δεν το ξέραμε ή δεν μας το είπε κανείς”».

Για τη μικρή Σάμα | For Sama (2019)

Ο Edward Watts και η Waad al-Kateab μάς παραδίδουν ένα βαθιά ανθρώπινο και γεμάτο ένταση αληθινό βίωμα στον πυρήνα του οποίου βρίσκεται η ίδια η al-Kateab μαζί με το μωρό της, την Sama, και τον σύζυγό της. Η ιστορία της υπαρκτής αυτής ηρωίδας εκτυλίσσεται με φόντο ένα απίστευτα δύσκολο χρονικό για τον συριακό λαό, και συγκεκριμένα την περίοδο 2012-2016 με την κλιμάκωση της έντασης στο Χαλέπι, την ανεκδιήγητη φρίκη εις βάρος των αμάχων και τον απολογισμό των νεκρών να μαρτυρούν μία άνευ προηγουμένου κρίση για την χώρα. Η χρόνια διαφθορά του πολιτικού συστήματος, ο επαναστατικός ξεσηκωμός απέναντι στον αυταρχισμό της κυβερνητικής εξουσίας, οι εναέριες επιθέσεις, και η ανηλεής πολιορκία του πληθυσμού από δύο μέτωπα με την εμπλοκή και τρίτων, είναι αναπόσπαστο κομμάτι των πρόσφατων τεκταινόμενων εκεί. Διάστικτοι τοίχοι από πυρά, ερειπωμένα κτίρια, έρημοι δρόμοι, ήχοι από βομβαρδιστικά αεροσκάφη έχουν αλλάξει εντελώς την φυσιογνωμία της πόλης μετατρέποντάς την σε έναν αφιλόξενο μέρος όπου επικρατεί ο φόβος, το πένθος και η ζωή φυγαδεύεται με κάθε πιθανό μέσο σε άλλους τόπους. Αλλά ακόμη και έτσι, η ελπίδα και το μεγαλείο της ανθρωπιάς όσο σπάνιο και αν είναι, μπορεί να φύεται στα πιο απίθανα σημεία και να θυμίζει την αξία της αντίστασης απέναντι σε κάθε μορφή βαρβαρότητας και παραλογισμού. Το μητρικό φίλτρο, το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, και η αποφασιστικότητα κάποιου να ορθοποδήσει όσο και αν βάλλονται να του στερήσουν την προοπτική για ένα καλύτερο αύριο, συνιστούν έναν ξεχωριστό ύμνο προς την ελευθερία που ταρακουνάει αμέσως όποιον θελήσει να τον ακούσει.

Ενότητα: Ανοιχτοί Ορίζοντες

Φωτογράφος του πολέμου | Krigsfotografen (2019)

Ο Boris B. Bertram διαλέγει να πραγματευτεί ως θέμα του την καριέρα και τα βιώματα του Δανού φωτορεπόρτερ πολεμικών κρίσεων, Jan Grarup, διαζευγμένου γονιού τεσσάρων παιδιών που βρίσκεται σε μία συνεχή κατάσταση επαγρύπνησης, συμφιλιωμένος με την απειλή ενός ακαριαίου θανάτου, καθώς τραβάει στιγμιότυπα στο πεδίο της μάχης στη Μοσούλη. Ύστερα από την απώλεια της πρώην συντρόφου του από καρκίνο, ο ίδιος χρειάζεται να βρει μία χρυσή τομή μεταξύ της αφοσίωσης στο αντικείμενό του και των αυξημένων οικογενειακών αναγκών που πρέπει πια να διαχειριστεί. Πώς κάποιος με αυτήν την ιδιότητα ζυγίζει το καθήκον απέναντι στην δουλειά του και εκείνο απέναντι στους αγαπημένους του; Μπορεί κανείς να προσαρμόζεται κάθε φορά σε διαφορετικές περιστάσεις μεταπηδώντας από την εγρήγορση που φέρνει η έκθεση σε κίνδυνο, στην αίσθηση ασφάλειας, και το αντίστροφο; Πώς φιλτράρει ενδόμυχά του όσα έχει αντικρίσει στην πρώτη γραμμή όταν απαθανατίζει με την μηχανή του τον πόνο και την βία ώστε να καταφέρνει την συγκινησιακή του αποφόρτιση όποτε γυρίζει πίσω στην πατρίδα του χωρίς να έχει κλονιστεί ολοκληρωτικά ο ψυχισμός του;

Μαθαίνοντας να κάνεις σκέιτ σε εμπόλεμη ζώνη (αν είσαι κορίτσι)| Learning to Skateboard in a Warzone (If You’re a Girl)

Η Carol Dysinger μάς παρουσιάζει επιδέξια μέσα από τον φακό της μία άλλη κανονικότητα, αυτήν που βιώνει μία νέα γυναίκα στο Αφγανιστάν. Το αυστηρό θρησκευτικό και έντονα πατριαρχικό στοιχείο που υφίσταται στην περιοχή έχει παγιώσει ένα αφόρητα περιοριστικό πλαίσιο διαβίωσης ασκώντας ασφυκτικές πιέσεις σε άτομα του γυναικείου φύλου από παιδιά ακόμη, ώστε συχνά να μην θεωρούνται δεδομένες ούτε και οι απλές στιγμές χαράς. Ωστόσο, παρά τις όποιες προκλήσεις η ελπίδα βρίσκει έδαφος να ριζώσει στην Καμπούλ. Ορισμένες φορές θεριεύει και μεταστοιχειώνεται σε θαυμαστές πράξεις θάρρους όπως το να πάει στο σχολείο μία πιτσιρίκα και να μάθει να ανεβαίνει με χάρη και αυτοπεποίθηση στο πατίνι της παίζοντας με άλλες φίλες της στην πίστα. Επιμορφωτικές πρωτοβουλίες της ΜΚΟ Skateistan ενδυναμώνουν τέτοιες ενέργειες, παρέχοντας κίνητρο σε κορίτσια από πολύ φτωχικές συνοικίες να αξιοποιήσουν την προσφερόμενη αυτήν δυνατότητα πρόσβασης στην εκπαίδευση και σε αθλητικές δραστηριότητες όπως το skateboard, ενώ ανακαλύπτουν και καλλιεργούν ταλέντα που ούτε καν φαντάζονταν ότι έχουν, ενθαρρύνοντας η μία την άλλη να συνεχίσει. Πρόκειται για την στοργική και γνήσια αποτύπωση ενός κοπιώδους και αξιέπαινου αγώνα χειραφέτησης που διεξάγεται αδιάκοπα από τις χαριτωμένες και γεμάτες τόλμη αυτές μικρούλες, οι οποίες παρά τα όποια εμπόδια δοκιμάζουν να ανοίξουν τα φτερά τους πηγαίνοντας κόντρα σε ένα πεπρωμένο που καταδυναστεύει όνειρα.

Ενότητα: Από οθόνη σε Οθόνη

Οι σκύλοι που αλλάζουν ζωές (2019)

Το project αυτό του Vice Greece εξερευνά την πολύτιμη συμβολή των Σκύλων Βοηθών στη χώρα μας ως προς την στήριξη και την τόνωση της ψυχικής δύναμης ατόμων που έχουν διαγνωσθεί με κάποιο κινητικό ζήτημα, με κάποια μορφή αναπτυξιακής διαταραχής ή με άνοια. Σε πρώτο πλάνο εδώ έρχεται η εκπαίδευση και το έργο των ζώων που επιτυγχάνεται χάρη στην κατάλληλη και εξειδικευμένη καθοδήγηση της Έλενας Παλάγκα, της μοναδικής πιστοποιημένης εκπαιδεύτριας στην Ελλάδα. Ο θεατής βλέπει τον ισχυρό δεσμό αμοιβαίας εμπιστοσύνης και την δυναμική της σχέσης αγάπης που χτίζεται βήμα βήμα ανάμεσα σε κάποιον και τον Σκύλο Βοηθό του, μέσα από προσωπικές καταθέσεις όπως αυτή της οικογένειας του μόλις οκτώ ετών Γιώργου που είναι αχώριστος με τον σκύλο του Mike, αλλά και εκείνες από ηλικιωμένους με την νόσο του Alzheimer ή με μία άλλη πιο ήπια ανοϊκή συνδρομή.

Το 22^ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκε προσφέροντάς μας την ευκαιρία να αποκομίσουμε γνώσεις, να προβληματιστούμε και να αντιληφθούμε πιο σφαιρικά διάφορες καταστάσεις και την στάση μας απέναντι σε αυτές. Ελπίζουμε του χρόνου να πάρουμε και πάλι μία γεύση από όλα αυτά, επανερχόμενοι εκτός απροόπτου στις αίθουσες όπου ανέκαθεν χτυπούσε δυνατά η καρδιά του Ντοκιμαντέρ!