The Favourite Review

Στέλλα Παπασαραφιανού

Έχοντας κατακτήσει διάφορες διακρίσεις ανάμεσα στις οποίες τον Ασημένιο Λέοντα στο περσινό Φεστιβάλ της Βενετίας αλλά και δέκα υποψηφιότητες, από τα δεκατρία Βρετανικά Βραβεία Ανεξάρτητου Κινηματογράφου όπου είχε προταθεί αποσπώντας τελικά επτά, το The Favourite του Γιώργου Λάνθιμου (The Killing of a Sacred Deer, The Lobster, Dogtooth) εξακολουθεί να εισπράττει διθυραμβικά σχόλια και όχι άδικα.

Με δύο μόλις εβδομάδες να μας χωρίζουν από τις 24 Φεβρουαρίου του 2019 οπότε και θα λάβει χώρα η 91^η τελετή των Βραβείων της Ακαδημίας, το καινούργιο του φιλμ δείχνει κιόλας να προπορεύεται στην κούρσα των επερχόμενων Όσκαρ, φιγουράροντας με αυτοπεποίθηση στην λίστα με τα φετινά φαβορί. Από πλευράς μας με την σειρά μας εκφράζουμε τις πιο θερμές μας ευχές για καλή τύχη!

Όσον αφορά την πιο πρόσφατη ταινία ταλαντούχου Έλληνα δημιουργού, ο οποίος μέχρι τώρα κατέπληξε κοινό και κριτικούς σε όσα Φεστιβάλ διαγωνίστηκε με την συγκεκριμένη του δουλειά, το σενάριο επεξεργάστηκαν η Deborah Davis και ο Tony McNamara.

Το εν λόγω δράμα εποχής μας μεταφέρει χρονικά στον 18^ο αιώνα, με την Olivia Colman να ηγείται εν προκειμένω του επιτελείου των ηθοποιών ως η Βασίλισσα Άννα. Υποκριτικά την πλαισιώνουν επιπλέον η Emma Stone και η Rachel Weisz οι οποίες ανταγωνίζονται για το ποια θα καταφέρει να αποσπάσει την εύνοια της Υψηλοτάτης της Αγγλίας. Η δύο αντίζηλες θα “κονταροχτυπηθούν” για την εμπιστοσύνη της γαλαζοαίματης που ανήλθε στην εξουσία το κρίσιμο διάστημα 1702-1714 όταν δηλαδή μαινόταν ακόμα ένας άγριος πόλεμος μεταξύ του κράτους της και της Γαλλίας. Κάποτε, η ισχυρή μονάρχης επιτρέπει στην ακόλουθο, σύμβουλο και ερωμένη της, Λαίδη Sarah (Weisz) να αναλάβει για λίγο εκείνη τα ηνία στην θέση της. Η προσωρινή αντικαταστάτριά της στον θρόνο δεν χάνει καιρό και ξεκινά να διοικεί εξ’ ονόματος της Μεγαλειότατης.

Όταν ωστόσο, η Abigail (Stone), μία ξαδέλφη της Sarah καταφτάνει στα ανάκτορα, προκαλεί τριγμούς στην μέχρι πρότινος καθημερινότητα του παλατιού. Ανατρέπει τα δεδομένα και τους ρυθμούς που επικρατούν εκεί, ενώ επιδεικνύει υπερβάλλοντα ζήλο να εξασφαλίσει την συμπάθεια και την εκτίμηση του στέμματος. Με τις διόλου ταπεινές βλέψεις της βάζει στόχο την κοινωνική της αναρρίχηση με το όποιο τίμημα ώστε να προσχωρήσει στους κόλπους της τότε αριστοκρατίας ανεξαρτήτως του ποιος θα θελήσει να την σαμποτάρει.

Μέσα από την ιδιαίτερη σκηνοθετική του μανιέρα και την κοφτερή καλλιτεχνική του ματιά ο Λάνθιμος ενορχηστρώνει αριστοτεχνικά την δράση μίας ιδιότυπης θεαματικής τελετουργίας με μία αμείλικτη φιλονικία ευγενών να συνιστά τον πυρήνα της όπου το κωμικοτραγικό και συνάμα το ανθρωποκεντρικό ύφος αποδεικνύεται πιο αισθητό από ποτέ. Με το παρόν του πνευματώδες φιλμ διαμορφώνει προσεκτικά και με προσήλωση στην λεπτομέρεια μία μυθοπλασία όπου με περίτεχνο τρόπο και υψηλή αισθητική συνδυάζονται σαιξπηρικά στοιχεία με γενναία δόση βιτριολικού χιούμορ. Πλάθεται έτσι ένας αλλοτινός κόσμος αλλά με αναφερόμενα πιο επίκαιρα από ποτέ, λειτουργώντας ως μία σύγχρονη αλληγορία με την διαφορά ότι την παρακολουθούμε να ξεδιπλώνεται ενώπιον μας σαν ένα αφήγημα από τα περασμένα.

Στήνει μεθοδικά μία ίντριγκα όμοια με θεατρικό έργο, διαρθρώνοντάς την σε επιμέρους κεφάλαια που προσιδιάζουν αρκετά σε δραματουργικές πράξεις με φόντο τις πολυτελείς εγκαταστάσεις του Hatfield House. Πρωταγωνιστές εδώ είναι ένα γυναικείο τρίπτυχο που δεν αργεί να μεταστοιχειωθεί σε τοξικό ερωτικό τρίγωνο όπου οι σχέσεις εξουσίας περνούν από γεμάτα ένταση σκαμπανεβάσματα, με τις ισορροπίες των δυνάμεων να αντιστρέφονται συνεχώς. Από την μία έχουμε μία άκρως φιλόδοξη και οπορτουνίστρια νεαρά, από την άλλη μία δυναμική και σκληρή κυρία επί των τιμών και στην μέση αυτών μία υποβόλιμη, αποκαμωμένη και πλημμυρισμένη από ανασφάλειες βασίλισσα. Η διελκυστίνδα ανάμεσα στις δύο αντιπάλους τεντώνει επικίνδυνα με το μήλον της έριδος να παραμένει η διεκδίκηση της αποκλειστικότητας ως προς την επιδοκιμασία τους από το στέμμα. Η μάχη που ξεσπά αγγίζει πολλά μέτωπα με όλες τις συνακόλουθες ψυχολογικές μεταπτώσεις στους άμεσα εμπλεκόμενούς της, εντός των οποίων ζυμώνονται οι σκέψεις για τις αλλεπάλληλες μεταβολές που συντελούνται, με τις έννοιες της νίκης και της ήττας να εναλλάσσονται όπως άλλωστε το κίνητρα του κέρδους και της απώλειας.

Η εικαστική γλώσσα του δημιουργού μαζί με τον σεναριακό μίτο των Deborah Davis και Tony McNamara προσεγγίζουν εύστοχα την ανθρώπινη συμπεριφορά σε ζητήματα όπως η μοναξιά της κορυφής, το παιχνίδι ανάμεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι, τα υπαρξιακά αδιέξοδα, οι δεσμοί εξάρτησης. Συν τοις άλλοις, σε πρώτο πλάνο έρχονται τα ταμπού, τα απωθημένα, οι παρορμήσεις, ο καταπιεσμένος ενδότερος εαυτός, η σεξουαλική ελευθερία, ο ψυχρός υπολογισμός, ο αμοραλισμός, η υστεροβουλία, η επιθυμία για ανέλιξη και επικυριαρχία και η ματαιοδοξία που αυτήν ενέχει.

Το κοινωνικοπολιτικό περικείμενο της περιόδου αποτυπώνεται σχεδόν φωτογραφικά ρεαλιστικά, με τις προκλήσεις διακυβέρνησης και προσωπικής φύσεως, τις συνωμοσίες, τα μυστικά, και τις μηχανορραφίες να αποδίδονται αφοπλιστικά ωμά. Η ιδιοτέλεια και η συμφεροντολογική λογική ζωντανεύουν σε άτομα που μπαινοβγαίνουν στην αυλή και επιζητούν απλά να αδράξουν την ευκαιρία για τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη μόλις προκύψει η κατάλληλη συγκυρία. Θα εκβιάσουν καταστάσεις για να βρεθούν σε ένα ανώτερο σκαλί και έπειτα σε άλλα τόσα επιβεβαιώνοντας το «Ουδείς πιο αχάριστος του ευεργετηθέντος».

Η υπογράμμιση της θέσης του “άρχων” και “αρχόμενος” επιτυγχάνεται πολύ παραστατικά όπως και οι αντίστοιχοι ρόλοι που τις συνοδεύουν κάθε φορά χωρίς να περιορίζονται απαραίτητα σε όρους τίτλων ευγενείας. Οι χαρακτήρες, κύριοι και δευτερεύοντες σκιαγραφούνται σε βάθος σε ένα ασταθές περιβάλλον το οποίο κατά τ’ άλλα συνέχουν τα πρωτόκολλα και οι τύποι. Βέβαια, αφότου έρχεται στο προσκήνιο η Abigail απ’ ό,τι φαίνεται όλα αυτά υποβάλλονται βαθμιαία σε μία διαδικασία μετασχηματισμού. Η κοπέλα αυτή προκαλεί αναταράξεις στην μέχρι πρότινος γνώριμη ρουτίνα των ανακτόρων και την επανακαθορίζει προωθώντας την δική της ατζέντα. Απίστευτα πείσμων και εξαιρετικά φιλόδοξη επιζητά να ανοίξει τον δρόμο προς την άνοδο της ώστε να γίνει προσφιλής ή και αναγκαία στην τότε αρχή ανεξαρτήτως του ποιος θα σταθεί εμπόδιο στο διάβα της ακόμη και αν πρόκειται για την κυνική και σνομπ συγγενή της, Sarah στην οποία αρχικά πετάει εμμέσως το γάντι ενώ αργότερα απειλεί ανοιχτά τα κεκτημένα της.  

Στην παρούσα περίπτωση το σύμπαν του Λάνθιμου αποκτά μία πιο ρετρό χροιά και πραγματεύεται τα παραπάνω με σαρκασμό, μέσα από μία ποιοτικά άρτια εμπειρία θέασης και ψυχαγωγίας με ταιριαστά κοστούμια, μακιγιάζ και διάκοσμο. Περιέχει την σωστή αναλογία ανάμεσα στην κωμική έκφραση και τον δραματικό τόνο, την ανάλαφρη και την πιο βαριά ατμόσφαιρα, το εκκεντρικό και το συνηθισμένο, το φυσιολογικό και το παράταιρο, το οικείο και το αντισυμβατικό, μετρημένα όλα άψογα χωρίς να ξεφεύγουν από την πρόθεσή του να σε κατακλύσει με προβληματισμούς και να σου δώσει τροφή για σκέψη ειδικά αφότου βγεις από την σκοτεινή αίθουσα του σινεμά.

Αξίζει να σημειωθεί μεταξύ άλλων ότι πέρα από τις βασικές φυσιογνωμίες του cast οι οποίες ομολογουμένως και κλέβουν αβίαστα την παράσταση, ξεχωρίζουν επίσης οι συμμετοχές των: Nicholas Hoult, Joe Alwyn, James Smith, Jenny Rainsford και ο Mark Gatiss.

Η διεύθυνση φωτογραφίας από τον Robbie Ryan και η επιμέλεια του soundtrack από τον Johnnie Burn με κλασικές και μπαρόκ μελωδίες από συνθέτες όπως ο Vivaldi, ο Schubert, ο Schumann κ.ά να πρωτοστατούν εδώ, οπωσδήποτε συνέβαλλαν στο χτίσιμο ενός πολύ υποβλητικού σκηνικού.

Ο επίλογος του The Favourite, κλιμακώνεται σε ένα δραματικό κρεσέντο που θέτει μία επώδυνη διαπίστωση για συγκεκριμένους δρώντες της ιστορίας σε σχέση και με την ικανότητά τους στο γνώθι σαυτόν, αποκαθηλώνοντας από το βάθρο τους άλλοτε ωφελημένους και ευνοούμενους, και καυτηριάζοντας την εις μάτην, εμμονική τους προσκόλληση στο ποιος υπερισχύει έναντι του άλλου.

Αντώνης Παυλίδης

Η υπόθεση του έργου εξελίσσεται στις αρχές του 18ου αιώνα, με την Αγγλία να βρίσκεται σε πόλεμο με τη Γαλλία. Στην περίοδο αυτή, η καταβεβλημένη και ασθενής Βασίλισσα Άννα (την ενσαρκώνει η υποψήφια για Όσκαρ Α’ γυναικείου ρόλου Olivia Colman) βρίσκεται στον αγγλικό θρόνο, αδυνατώντας να εκτελέσει τα καθήκοντά της με τον επιθυμητό τρόπο. Στην βασιλική Αυλή, λοιπόν, συναντούμε τη Sarah, Δούκισσα του Marlborough, και παράλληλα προστατευόμενη, εμπιστευόμενη και κρυφή ερωμένη της Βασίλισσας. Η σημαντική θέση της Δούκισσας, όμως, θα κλονιστεί όταν θα εισέλθει στην Αυλή η ξαδέρφη της ονόματι Abigail, η οποία, μαζί με την Αυλή, θα τρυπώσει και στο βασιλικό κρεβάτι, αποκτώντας από τη μία μέρα στην άλλη προνόμια, εύνοια και ισχύ. Αυτή ήταν η τέλεια ευκαιρία της Abigail να ανακτήσει τις αριστοκρατικές της ρίζες και δεν θα αφήσει κανέναν να της σταθεί εμπόδιο. Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους βλέπουμε την Olivia Colman (Βασίλισσα Άννα), τη Rachel Weisz (Sarah) και την Emma Stone (Αμπιγκέιλ), ενώ τον σημαντικότερο ανδρικό ρόλο έχει ο Nicholas Hoult.

Το τελευταίο διάστημα η ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, The Favourite, είναι η πιο πολυσυζητημένη ταινία στη χώρα μας, εξαιτίας των διεθνών βραβείων που έχει αποσπάσει και της υποψηφιότητάς της σε δέκα κατηγορίες στα βραβεία Όσκαρ. Συγκεκριμένα, η πολυαναμενόμενη ταινία εποχής του Έλληνα δημιουργού απέσπασε τα βραβεία Καλύτερης Ταινίας, Καλύτερης Σκηνοθεσίας, Καλύτερου Σεναρίου για το δίδυμο των Deborah Davis και Tony McNamarra, Α' Γυναικείου Ρόλου για την Olivia Colman και Β' Γυναικείου Ρόλου για την Rachel Weisz, καθώς και τα βραβεία Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης, Κομμώσεων και Μακιγιάζ, Κάστινγκ, Κοστουμιών και Φωτογραφίας στην κατηγορία των τεχνικών βραβείων. Η ταινία θριάμβευσε και στα Βραβεία Ανεξάρτητου Βρετανικού Κινηματογράφου (BIFA), κατακτώντας 10 βραβεία από τις συνολικά 13 κατηγορίες στις οποίες ήταν υποψήφια.

Το άνοιγμα του Λάνθιμου στο ευρύ κοινό δεν είναι απαραίτητα μειονέκτημα, ούτε μειώνει την καλλιτεχνική του αξία σαν δημιουργό. Η πρότερη φιλμογραφία του είχε αναπτύξει φανατικούς εχθρούς αλλά και φίλους. Το Τhe Favourite  όμως είναι μια ταινία που μπορεί να αρέσει και να αγγίξει ακόμα και εκείνους που αδιαφορούσαν για τις μέχρι τώρα δουλειές του Έλληνα δημιουργού. Μία αρκετά πιο βατή και συμβατική ταινία χαρακτήρων με βαθιά γνώση και έρευνα γύρω από κάθε λεπτομέρεια, που παρόλα αυτά έχει έντονο το προσωπικό ύφος του σκηνοθέτη. Το απόλυτα άρτιο τεχνικό αποτέλεσμα μαζί με τις υπέροχες ερμηνείες από τους τρεις πρωταγωνιστικούς ρόλους κάνουν την ταινία κάτι παραπάνω από ενδιαφέρον για την φετινή χρονιά. Αν και δεν είμαι ειδικός στην φωτογραφία, νομίζω πως η χρήση των ειδικών φακών, εκτός του ότι είναι πρωτοποριακή σαν κίνηση, βρίσκονται εκεί όχι απλά για επίδειξη αλλά για να βοηθήσουν στην ανάδειξη συγκεκριμένων μηνυμάτων από την ταινία.

Καταφέρνει επίσης να σπάσει την σοβαροφάνεια που κυριαρχεί στις ταινίες εποχής και καταφέρνει να γίνει αστεία με έναν ανατρεπτικό τρόπο. Ο κυνισμός και οι ατάκες των χαρακτήρων βοηθάνε πολύ στο σουρεαλιστικό κλίμα που έχει δημιουργήσει ο Λάνθιμος και θυμίζει περισσότερο σε ένα παραμύθι γεμάτο δολοπλοκίες, παθιασμένους έρωτες, μεγάλα μυστικά και φυσικά πισώπλατα μαχαιρώματα από τους χαρακτήρες με στόχο το προσωπικό και μόνο όφελός τους. Όλα αυτά βέβαια πετυχαίνουν τον σκοπό τους σε μεγάλο βαθμό χάρη στο έξοχο πρωταγωνιστικό γυναικείο cast οπού σε κάθε σκηνή και πλάνο πραγματικά σε μαγνητίζουν με τις ερμηνείες τους. Σεναριογράφοι και σκηνοθέτης δείχνουν πως δεν τους ενδιαφέρει και πολύ να κάνουν μια κλασσική ταινία εποχής αλλά εστιάζουν στις τρεις γυναίκες και στο πως μπορεί η μπερδεμένη έννοια της αγάπης να αλλάξει τον άνθρωπο.

Βρείτε την ταινία στο IMDB.