Tim Burton: Η ιστορία ενός συνεσταλμένου φρικιού

Αφιέρωμα στον πιο παράξενο και σκοτεινό παραμυθά του σινεμά
25 Μαΐου 2017 09:56
Tim Burton: Η ιστορία ενός συνεσταλμένου φρικιού

Ο Timothy Walter “Tim” Burton γεννήθηκε στις 25 Αυγούστου το 1958 στο Burbank California και δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος για αυτό. Το ηλιόλουστο Burbank πολύ άπλα δεν ταίριαζε στην αισθητική του. Αισθανόταν μια φυσική απέχθεια προς τον ήλιο, πιστεύοντας πως οι φωτεινές ακτίνες του μολύνουν το σκοτάδι μέσα του. Άλλωστε η ηλιοφάνεια που επικρατούσε έξω από το παράθυρο του σπιτιού του δεν ταίριαζε καθόλου στο κλίμα που δημιουργούσε ο ίδιος στο δωμάτιό του ζωγραφίζοντας ψηλόλιγνα cartoons, βλέποντας συνεχώς ταινίες με αλλοπρόσαλλες ιστορίες και ανατριχιαστικά τέρατα. Εκτός από το δωμάτιό του, ο πιτσιρικάς Burton περνούσε το χρόνο του στο νεκροταφείο δίπλα από το σπίτι του αναζητώντας τον τρομακτικό άντρα που σκάβει τάφους.

Εύκολα λοιπόν, με τέτοιες συμπεριφορές, από μικρή ηλικία χαρακτηρίστηκε από τον κοινωνικό περίγυρο ως παράξενος, αλλόκοτος και φρικιό. Επίθετα που δεν φάνηκε να τον επηρεάζουν αρνητικά και πλέον τα φοράει ως παράσημα. Όπως θα δούμε στη συνέχεια, για τον Burton περίεργοι και παράξενοι ήταν όλοι οι άλλοι γύρω του. Στα 13 του δημιουργεί και πρωταγωνιστεί ως Dr.Agor στο πρώτο του παιδικό φιλμ “The Island of Doctor Agorχρησιμοποιώντας την τεχνική animation stop-motion. Έχοντας αποφοιτήσει από το λύκειο του Burbank, ξεκίνησε τις σπουδές του στο ινστιτούτο καλών τεχνών της Καλιφόρνιας (CalArts). Σαν φοιτητής του CalArts έφτιαξε το μικρό μήκους animated film “Stalk of the Celery Monsterτο οποίο τράβηξε την προσοχή της Walt Disney Animation Studios, η οποία είχε έδρα στην Καλιφόρνια. Το 1982 ως εργαζόμενος της Disney φτιάχνει το Vincent”, ένα 6λεπτο ασπρόμαυρο φιλμ με αφηγητή τον εμβληματικό Vincent Price.

Η καριέρα του στην χολιγουντιανή εταιρία ως animator θα τελειώσει αρκετά γρήγορα. Η Disney χαρακτηρίζει τα σκίτσα του καλλιτέχνη μακάβρια, σκοτεινά και αποκρουστικά για μικρά παιδιά. Ο Burton όμως και πάλι δεν επηρεάζεται και κάνει το σκηνοθετικό του ντεμπούτο το 1985 με το “Pee-wee's Big Adventure”. Η ταινία αν και αρχικά αντιμετωπίστηκε επιφυλακτικά, στη συνέχεια έλαβε θετικά σχόλια από κριτικούς και κοινό για την εκκεντρικότητα και το παράξενο στυλ της. Μετά από το επιτυχημένο του πρώτο βήμα στην μεγάλη οθόνη συνεχίζει και σκηνοθετεί τον φρενοβλαβικό εξορκιστή Beetlejuiceο οποίος μας έδωσε μια δυνατή γεύση από το σκοτεινό και παραμυθένιο κόσμο του Burton. Η δεκαετία του 80΄ θα κλείσει με την μεγάλη εισπρακτική επιτυχία του Batmanπου θα τον καθιερώσει πλέον σαν σκηνοθέτη στα ελιτίστικα σαλόνια του Χόλυγουντ.

Η επόμενη δεκαετία για αυτόν θα ξεκινήσει με το μελαγχολικό βλέμμα ενός ανολοκλήρωτου τεχνητού αγοριού, τον Edward Scissorhands, ο οποίος απεικόνισε τα αισθήματα της μοναξιάς και της δυσκολίας που είχε να επικοινωνεί με τους ανθρώπους γύρω του. Μέσα από τον καλοκάγαθο Edward ξεκινάει ένα μεγάλο ταξίδι φιλμογραφίας, είτε πρόκειται για μιούζικαλ, είτε για animation films, ο Burton χτίζει το δικό του ονειρικό σύμπαν και βρίσκει τη δικιά του φωνή να μας αφηγείται ιστορίες. Οι πρωταγωνιστές του πλέον είναι απροσάρμοστοι, αντικοινωνικοί, εκκεντρικοί, ντροπαλοί και ακροβατούν ανάμεσα στη λογική και την παράνοια. Τα οπτικά του μοτίβα διακατέχονται από έναν σκοτεινό, καρτουνίστικο τόνο γοτθικής μυθοπλασίας, ντυμένα με τις μυστικιστικές μελωδίες του επικού συνθέτη Danny Elfman.

Πιστός οπαδός του τρόμου και των ταινιών θρίλερ ο Burton γνωρίζει πολύ καλά πως η απαρχή του κακού για της ταινίες τρόμου έγινε στην εξπρεσιονιστική Γερμανία. Επηρεασμένος από αυτό το κινηματογραφικό κίνημα λοιπόν προσπαθεί να μας δώσει ένα βαθύτερο νόημα στους χαρακτήρες και στα σκηνικά του μέσω της σκηνογραφίας και του συμβολισμού. Αυτό το κατάφερε αρκετά καλά για αρκετά χρόνια. Ωστόσο, αν και θαυμάζω το έργο του, πρέπει να παραδεχτώ πως ο Burton έχει χαθεί πλέον μέσα στα ίδια του τα όνειρα. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αποδέκτης αρνητικής κριτικής χωρίς να είναι λίγοι αυτοί που τον κατηγορούν για έλλειψη φαντασίας και μιας ανιαρής επανάληψης του εαυτού του. Τα αρνητικά σχόλια βέβαια δεν αναιρούν το σπουδαίο έργο που μας έχει χαρίσει τα τελευταία 30 σχεδόν χρόνια.

Καταλαβαίνω πως ο Burton είναι ασυνήθιστος καλλιτέχνης και δεν είναι κατάλληλος για όλους. Αν όμως είστε και εσείς από εκείνα τα παιδιά που σας γοητεύει η ιδέα να κάθεστε γύρω από μια φωτιά ή μπροστά από ένα τζάκι ακούγοντας μουδιασμένοι για μύθους ακέφαλων καβαλάρηδων και σκοτεινών σκελετωμένων αφεντάδων, τότε χωρίς δεύτερη σκέψη πρέπει να παρακολουθήσετε τα ονειρικά δημιουργήματα του παραμυθά Burton. Η δουλειά και το έργο ενός καλλιτέχνη με τόσο πλούσιο βιογραφικό είναι αδύνατον να αναλυθεί σε ένα άρθρο. Σκοπός μου ήταν να αναφέρω μερικές από τις παιδικές του εμπειρίες και στη συνέχεια να σταθώ στις αρχικές του επιτυχίες που τον καθόρισαν και τον διακρίναν στο χώρο της φιλμογραφίας.

Ο Burton έχει πλούσιο κινηματογραφικό υλικό. Επίσης έχει ασχοληθεί με πετυχημένα μιούζικαλ, ταινίες μικρού μήκους, animation films, ζωγραφική αλλά και ποίηση. Αν τελικά δεν κατάφερα να σας δώσω μια σαφή εικόνα για αυτόν τον ονειροπόλο κινηματογραφιστή αυτό που μπορείτε να κάνετε πολύ άνετα είναι να δώσετε προσοχή στα ιδιαίτερα μαλλιά που ξεπετάγονται από το κεφάλι του θαρρείς πως έχουνε τον δικό τους ξεχωριστό χαρακτήρα. Όπως είχε πει και ο καλός του φίλος Johnny Depp «Τα μαλλιά του Tim Burton εκφράζουν πολλά περισσότερα από έναν απλό αγώνα με τα μαξιλάρια του στο χθεσινό βραδινό ύπνο».