Επιστήμονες εξηγούν γιατί οι καλύτερες ιδέες έρχονται στο μπάνιο

Εξερευνώντας το ομολογουμένως περίεργο φαινόμενο
14 Οκτωβρίου 2022 10:03
Επιστήμονες εξηγούν γιατί οι καλύτερες ιδέες έρχονται στο μπάνιο

Εδώ και χρόνια, οι επιστήμονες διαφωνούν σχετικά με το λεγόμενο "φαινόμενο του ντουζ" και το λόγο για τον οποίο συμβαίνει. Πρόκειται για το ομολογουμένως αρκετά περίεργο φαινόμενο που λίγο-πολύ όλοι έχουν βιώσει κάποια στιγμή: Οι καλύτερες ιδίες έρχονται στο μπάνιο.

Τώρα, δύο νέα πειράματα προσπαθούν να ξεκαθαρίσουν κάπως το τοπίο. Αυτά έγιναν με επικεφαλής τον Zac Irving, ο οποίος μελετά και διδάσκει φιλοσοφία της γνωστικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, και υποδηλώνουν ότι η αναπόσπαστη συγκέντρωση σε μια εργασία μπορεί να λειτουργήσει ως εχθρός της δημιουργικότητας. Τι σημαίνει αυτό;

Αντί να σκέφτεστε ένα πρόβλημα συνεχόμενα μέχρι να το λύσετε, τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι είναι καλύτερα να κάνετε ένα διάλειμμα και να συμμετέχετε σε κάτι διαφορετικό που να είναι όμως ελαφρώς συναρπαστικό, όπως για παράδειγμα το ντουζ. Αυτό το περιβάλλον μπορεί να επιτρέψει στο μυαλό σας να «περιπλανηθεί» πιο ελεύθερα, χωρίς σκοπό ή κατεύθυνση, αν και με κάποιους περιορισμούς. Καθώς οι σκέψεις σας περιπλανώνται λοιπόν, οι ερευνητές πιστεύουν ότι είναι πιο πιθανό να σκεφτείτε κάτι έξυπνο!

Από την άλλη πλευρά, αν κάνατε στο ενδιάμεσο διάλειμμα από μία εντελώς βαρετή εργασία, αυτό δε θα περιόριζε τις σκέψεις σας αρκετά, έτσι ώστε να παράγετε δημιουργικές ιδέες. Το πιο πιθανό είναι ότι θα αποσπόταν η προσοχή σας ή ότι θα συνεχίζατε απλά να σκέφτεστε το αρχικό πρόβλημα.

Ο Irving, λοιπόν, τονίζει:

Ας πούμε ότι έχετε κολλήσει σε ένα πρόβλημα. Τι κάνετε; Πιθανόν όχι κάτι βαρετό, όπως το να παρακολουθείτε μπογιά να στεγνώνει. Αντιθέτως, κάνετε κάτι για να απασχοληθείτε, όπως να πάτε μια βόλτα ή να κάνετε ένα ντουζ. Αυτές οι δραστηριότητες είναι συναρπαστικές αλλά σε μέτριο βαθμό.

Ιστορικά, τα πειράματα σχετικά με το φαινόμενο του ντουζ έχουν δώσει αντιφατικά αποτελέσματα. Ο Irving πιστεύει ότι αυτό οφείλεται σε σφάλματα στον σχεδιασμό των πειραμάτων, αφού η γέννηση ασυνήθιστων ιδεών μπορεί να απαιτεί μια λεπτή ισορροπία μεταξύ της ελεύθερης σκέψης και της συγκεντρωμένης σκέψης.

Δεν μετρούσαν πραγματικά την περιπλάνηση του νου. Μετρούσαν πόσο αφηρημένοι ήταν οι συμμετέχοντες.

Ο Irving και οι συνάδελφοί του, λοιπόν, σχεδίασαν τα δύο νέα αυτά πειράματα, για να αντισταθμίσουν τους όποιους περιορισμούς.

Το πρώτο πείραμα βασίστηκε σε 222 συμμετέχοντες. Αρχικά, δόθηκαν στους συμμετέχοντες αυτούς 90 δευτερόλεπτα για να σκεφτούν όσο το δυνατόν περισσότερες εναλλακτικές χρήσεις για ένα "τούβλο" ή έναν "συνδετήρα".

Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες μοιράστηκαν τυχαία σε δύο ομάδες. Στην πρώτη ομάδα δόθηκε εντολή να παρακολουθήσει μια καθηλωτική, τρίλεπτη σκηνή από την κωμωδία ‘When Harry Met Sally’. Η δεύτερη ομάδα, εν τω μεταξύ, παρακολούθησε ένα τρίλεπτο βίντεο με άνδρες να διπλώνουν ρούχα.

Μετά το διάλειμμα του βίντεο, και στις δύο ομάδες δόθηκαν απροσδόκητα επιπλέον 45 δευτερόλεπτα για να προσθέσουν περισσότερες ιδέες χρήσης για το "τούβλο" ή τον "συνδετήρα".

Οι ερευνητές έλαβαν υπόψη τόσο τον συνολικό αριθμό των ιδεών όσο και το πόσο καινοτόμες ήταν, ενώ, στο τέλος, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να αποκαλύψουν πόσο πολύ περιπλανιόταν η σκέψη τους κατά τη διάρκεια των προβολών των βίντεο.

Έτσι, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι έπειτα από την προβολή του συναρπαστικού βίντεο, η «περιπλάνηση του νου» είχε ως αποτέλεσμα περισσότερες απαντήσεις.

Από την άλλη πλευρά, τα οφέλη της βαρεμάρας δεν φαίνεται να συνδέονται με την περιπλάνηση της σκέψης. Συγκεκριμένα, αφού παρακολούθησαν το βίντεο με το πλυντήριο, οι συμμετέχοντες πρότειναν λιγότερες ασυνήθιστες ιδέες σε σχέση με την άλλη ομάδα.

Το δεύτερο πείραμα ήταν παρόμοιο, αλλά αυτή τη φορά, η μισή ομάδα ήξερε από την αρχή ότι θα μπορεί να προσθέσει ιδέες μετά την προβολή του βίντεο. Στην άλλη μισή ομάδα δόθηκε μόνο μια "αόριστη" ένδειξη ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί.

Τα αποτελέσματα του δεύτερου πειράματος υποστηρίζουν τα κεντρικά ευρήματα του πρώτου. Δηλαδή, υποδηλώνουν ότι η περιπλάνηση του νου διευκολύνει τη δημιουργία νέων ιδεών. Το αρκετά ενδιαφέρον βέβαια είναι ότι όταν οι συμμετέχοντες γνώριζαν ότι έπρεπε να επιστρέψουν στην αρχική εργασία, παρέδωσαν τελικά περισσότερες ιδέες μετά το βαρετό βίντεο, αλλά με χαμηλότερη βαθμολογία δημιουργικότητας.

Συμπερασματικά, οι ερευνητές καταλήγουν:

Μαζί, τα αποτελέσματα αυτά υποδηλώνουν ότι διαφορετικά είδη σκέψης οδηγούν στη δημιουργικότητα κατά τη διάρκεια συναρπαστικών και βαρετών εργασιών. Μια πιο ενδιαφέρουσα εργασία μπορεί να οδηγήσει σε παραγωγική περιπλάνηση του νου, ενώ μια βαρετή εργασία μπορεί να είναι επίσης ευεργετική.

Σύμφωνα με τα νέα αυτά πειράματα λοιπόν, ένα ντουζ ως διάλειμμα κατά τη διάρκεια επίλυσης ενός προβλήματος, είναι τόσο ενδιαφέρον όσο χρειάζεται για να επιστρέψει κανείς πίσω με δημιουργικές λύσεις.


Η έρευνα έχει επίσημο τίτλο ‘The shower effect: Mind wandering facilitates creative incubation during moderately engaging activities’ και αναρτήθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts.

Μπορείτε να τη βρείτε πατώντας εδώ.

Tags: